چکیده:
از آنجا که تحقق «علوم قرآن» مستلزم کشف و مرتبط ساختن قوانین قرآن با یکدیگر است، هدف اصلی این مقاله، تبیین رابطه
ثابت بین عمل و عکس العمل در زندگانی به عنوان یکی از مهمترین این قوانین است. ثمره این تبیین، بهبودی انگیزهها و اعمال در
زندگانی فردی و اجتماعی است. روش وصول به این هدف در مرحله اول تأمین مقدمات ذیل است: الف - استقصای اعمال در قرآن،
ب - توضیح روابط ثابت بین اعمال و پی آمد آنها، و در مرحله دوم برای عرضه بهینه مقدمه دوم به عنوان هسته بنیادین بحث بر
استفاده از پی آمدهای فردی و اجتماعی اعمال و نیز سازماندهی آیات بدین صورت تکیه شده است: الف - آیاتی که صریح و روشن
به ذکر عمل و پی آمد آن پرداختهاند،
ب - آیاتی که به صورت استقرایی و موضوعی بیانگر این رابطه میباشند.
خلاصه ماشینی:
روش وصول به این هدف در مرحله اول تأمین مقدمات ذیل است: الف - استقصای اعمال در قرآن، ب - توضیح روابط ثابت بین اعمال و پی آمد آنها، و در مرحله دوم برای عرضه بهینه مقدمه دوم به عنوان هسته بنیادین بحث بر استفاده از پی آمدهای فردی و اجتماعی اعمال و نیز سازماندهی آیات بدین صورت تکیه شده است: الف - آیاتی که صریح و روشن به ذکر عمل و پی آمد آن پرداختهاند، ب - آیاتی که به صورت استقرایی و موضوعی بیانگر این رابطه میباشند.
اما به راستی این قوانین و به ویژه مهمترین آنها چیست؟ 1ـ قانون عمل و عکس العمل 1ـ1ـ بررسی عناصر تشکیلدهنده این قانون به صورت مجزا الف) عمل ((act, action, work همان کار، کردار، صُنع (راغب، 286)، فعل، تأثیر تدریجی چیزی در چیز دیگر(خوانساری، 138)، تأثیر متقابل در چیزی (شعبانی، 13؛ ترابی، 55)، تجربه (همان، 61)، رفتار بالفعل یا عملکرد (شعبانی، 13) و مصرف نیرو و انرژی (مطهری، 415) است.
به عبارت دیگر، در همین بخش است که ذهن با اتکاء به آیات قرآنی و با مطالعه و تفحّص در جزئیات اعمال فردی و اجتماعی موجود در آن و پیآمد آنها، قانونی کلی را استنباط میکند و با استنطاق از قرآن به مدد کاوش در آیات به رابطه ثابت بین اعمال و پی آمد آنها دست یافته، این قانون را با استدلال استقرایی مبرهن میسازد.
با توجه به مطالب پیش گفته، به بررسی اعمال صالح و طالح و پی آمدهای فردی و اجتماعی آنها پرداخته میشود اما قبل از ورود به بحث ذکر چند نکته ضروری مینماید: 1ـ در این بررسی از میان 78 عنوان موجود برای اعمال صالح و پی آمد آنها، فقط به موارد محدودی اشاره میشود.