چکیده:
نگارنده در این نوشتار به بررسی شکلگیری مذهب تشیع و گسترش آن در مصر به عنوان یکی
از سرزمینهایی که به دور از منازعات و رقابتهای سیاسی امویان و عباسیان بوده،
میپردازد. نکتههای اصلی مطرح شده در این نوشتار عبارت است از: جایگاه و موقعیت
مصر در دوره خلفای راشدین، توجه خاص علی (ع) به مصر، عامل اصلی شکلگیری تشیع در آن
جا، تشکیل خلافت عباسی و واکنش شیعیان مصر، پیآمد قیام نفس زکیه و ولایتعهدی علی
بن موسی الرضا (ع)، تبلیغات شیعیان امامی و زیدی، برخورد خلیفگان عباسی با شیعیان،
اخراج علویان و قیامهای علوی مصر در سده سوم هجری.
در پایان به گونة اجمالی برخی از علل گسترش تشیع در مصر بررسی شده است. این عوامل
عبارتند از: مهاجرت شیعیان، دوستی اهل بیت(ع)، قیامهای علوی و تقیه.
خلاصه ماشینی:
"نکتههای اصلی مطرح شده در این نوشتار عبارت است از: جایگاه و موقعیت مصر در دوره خلفای راشدین، توجه خاص علی (ع) به مصر، عامل اصلی شکلگیری تشیع در آن جا، تشکیل خلافت عباسی و واکنش شیعیان مصر، پیآمد قیام نفس زکیه و ولایتعهدی علی بن موسی الرضا (ع)، تبلیغات شیعیان امامی و زیدی، برخورد خلیفگان عباسی با شیعیان، اخراج علویان و قیامهای علوی مصر در سده سوم هجری.
مقریزی تصریح میکند که شیعیان علی (ع) تا دوره خلافت متوکل در مصر بودند __________________________________ [1] - به گفته کندی (تاریخ ولاه مصر، ص 94)، مقریزی (المواعغظ و الاعتبار؛ ج 4؛ ص 159)، ابن اثیر (الکامل فی التاریخ، ج 5، ص 522) و ابن تغری بردی (النجوم الزهراه، ج2 ، ص 3) علی بن محمد در مصر قیام کرد ولی ابن خلدون گوید: علی پسر محمد بن عبدالله به سند رفت و در آن جا بود تا کشته شد، (تاریخ ابن خلدون، ج 4، ص 7).
علویان مصر هم از فرصت استفاده کردند و با آن که از دوره خلافت متوکل به بعد شماری از علویان و دیگر شیعیان از مصر اخراج شدند و محدودیتهای خاصی در مورد شیعیان باقی مانده در آن جا به مرحله اجرا گذاشته شده بود، در سالهای 252 و 270 ق پنج قیام علوی به شرح زیر در مصر رخ داد: نخستین قیام علوی مصر در این مرحله، قیام ابن ارقط است."