چکیده:
شیخ صدوق از برجستهترین علمای قرن چهارم هجری است که بلند آوازهترین کتاب او به
نام من لا یحضره الفقیه همواره مورد توجه علما و دانشمندان بوده است به گونهای که
این کتاب در کنار کتاب کافی شیخ کلینی و کتابهای تهذیب و استبصار شیخ طوسی یکی از
کتب اربعة شیعه به حساب میآید. این مجموعه حدیثی که به درخواست یکی از بزرگان اهل
معرفت در مسائل احکام فقهی ترتیب یافت، سند احادیثش اغلب ذکر نشده و از گونهگونی
در چگونگی نوشتار سند برخوردار است. لکن در خاتمة کتاب ابن بابویه طریق خود به
مشایخ و علمای حدیث را ذکر کرده است تا این ضعف سند احادیث کتابش را جبران کند.
مقالة حاضر به بررسی چگونگی روش تدوین سند من لا یحضره الفقیه اختصاص یافته است و
در آن به روش ابن بابویه در تصنیف احادیث این کتاب اشاره میکنیم و در آن به تعلیق
سند، تفصیل سندهای محذوف و اقتباس احادیث پرداختهایم.
خلاصه ماشینی:
"میدانیم که کتب رجالی مورد اعتماد متأخران بیش از یک قرن پس از صدوق نوشته شده است در این صورت به چه دلیل میتوان گفت که این کتابها عیار محک کتاب صدوق باشند؟ استاد بهبودی نیز مراسیل صدوق را نپذیرفته و از این رو، به تهیة صحیح من لا یحضره الفقیه همت گمارده است؛ ایشان در مقدمه این کتاب مینویسد: «سیره و روش جمع و تخریج احادیث مرحوم صدوق، بعضا روشی متباین با روش کلینی و شیخ طوسی بوده است و این مطلب از کلام خود صدوق در مقدمه کتاب به دست میآید که گفته است: «این کتاب را با حذف اسنادش تصنیف کردم و هدفم، قصد و هدف مصنفان در نقل همة آنچه روایت میکنند، نبوده است؛ بلکه نظرم بر ایراد فتواهایم بوده و آنچه را صحیح میدانم و معتقدم که میان من و پروردگارم حجت است، و همة آنچه از کتابهای مشهور تخریج کردهام بر آنها اعتماد نمودهام و مرجع من بودهاند».
احادیث مرسل ابن بابویه بر اساس رأی بسیاری از علمای شیعه به علت ثقه و عادل بودن وی و شرایط ویژة زمان او و ارتباطش با ناحیة مقدسه و نواب حضرت حجت (عج) مانند مراسیل ابن ابی عمیر و … پذیرفته است و همان گونه که مؤلف در مقدمة کتابش گفته از میان احادیثی که به او رسیده، آن دسته از روایات را که به آنها فتوا داده و بر صحت صدور آنها از ائمه اطمینان داشته و به آنها حکم کرده در این کتاب آورده است."