چکیده:
کتابهای دینی،درصددند تا نظام ارزشی الهی را به مخاطبانشان ارائه کنند،از طرف دیگر نوجوانان و جوانان نه تنها درگیر تحولات بلوغ و روند هویتیابی خویش هستند،بلکه در عصری زندگی میکنند که در آن به چالش کشیدن تمامی بنیادها و اصول پیشین،مباح شمرده میشود.همچنین،فضای جهانی شده، روزبهروز جوانان را با ارزشهای متنوع،متفاوت و گاه متعارضی مواجه میکند که تشویق به انحرافات اجتماعی،بخشی از این ارزشهاست. بنابراین در جمعبندی اجمالی،انتظار میرود کتابهای دینی همزمان با ارائه دانش شناختی مورد نیاز(که تبیین کننده اصول زندگی بر مبنای خط مشیهای الهی هستند)،اطلاعات لازم را در مورد مهارتها و آداب زندگی ارائه دهند و مخاطبانشان را در زندگی فردی و اجتماعی،در تشخیص راه از بیراهه،یاری رسانند. بر این اساس،در پژوهش حاضر تحلیل محتوای کتابهای دینی سوم راهنمایی و سوم دبیرستان، با عنایت به مؤلفههای پاسخ به نیازهای اجتماعی و نیازهای عاطفی-روانی دانشآموزان،مورد توجه قرار میگیرد.این مهم،پس از تهیه مقولههای لازم برای تحلیل محتوای کتابهای مزبور در دو بعد پاسخ به نیازهای اجتماعی و پاسخ به نیازهای عاطفی-روانی جوانان،انجام پذیرفت و در نهایت،پس از تحلیلهای آماری لازم،روشن شد این کتابها،نسبت به مقولههای پیشگفته،کمتوجه بودهاند.
خلاصه ماشینی:
"ازاین رو،با توجه به نیازهای طبیعی نوجوانان و جوانان در شکل دادن به نظام ارزشی خود در طول دوره نوجوانی و جوانی،کمتوجهی نظام آموزشی به مسئله مهارتها و آداب زندگی،فضای جهانی شده که گاه ضد ارزشها در آن ارزش به شمار میآیند،افزایش آسیبهای اجتماعی که در سطح جوانان جامعه گزارش میشود و مواردی همچون کاهش ابعاد پیامدی و مناسکی در جمعیت جوان کشور،انتظار میرود کتابهای درس دینی،ضمن ارائه دانش شناختی مورد نیاز جوانان(که تبیین کننده اصول زندگی بر مبنای خط مشیهای الهی هستند)،با عطف توجه به مسائل عاطفی-روانی و اجتماعی آنان،به مهارتها و آداب زندگی بپردازند و به نیازهای جوانان در موارد مزبور پاسخ مقتضی و مناسب بدهند.
پژوهش حاضر،همچنین با توجه به ادبیات تحقیق،(به دلیل تکرار و تأکید در پژوهشها)1موارد زیر را به عنوان معرفهای درجه اول نیازهای عاطفی-روانی دانشآموزان در نظر میگیرد و مقولهها و مصادیق مورد نظر برای تحلیل محتوا،بر مبنای آنها طراحی شدهاند: *تبیین فلسفه هستی و معنا بخشیدن به زندگی؛ *احساس رضایت بیشتر از زندگی؛ *راههای دستیابی به آرامش روانی؛ *احساس عزت نفس(احساس ارزشمند بودن)؛ *رفتار اخلاقی(فروتنی،عفو،کنترل خود،اخلاق حرفهای)؛ *توجه نشان دادن به مسئله شادی و نشاط؛ (1)-آنچه در پاورقی پیشین بدان اشاره کردیم،در اینجا نیز مطرح میشود.
نتایج به دست آمده از تحلیل محتوای کتاب درسی«فرهنگ اسلامی و تعلیمات دینی»سال سوم راهنمایی و کتاب درسی«دین و زندگی»سال سوم دبیرستان،نشان میدهد از مجموع 117 پاراگراف،8 درصد به نیازهای اجتماعی و 8/1 درصد به نیازهای عاطفی-روانی دانشآموزان پرداختهاند که اعداد به دست آمده،با بررسی ارائه اطلاعات کتابهای درسی دینی سال سوم راهنمایی و سوم دبیرستان به صورت شناختی،عاطفی-و روانی-حرکتی که منطقی(5831)به گزارش آن پرداخته است،همسویی کاملی دارد."