چکیده:
در منظومههای حماسی نه تنها مردمان که عناصر طبیعت و موجودات نیز نقشی بهسزا ایفا میکنند و بخش عمدهای از اساطیر،آداب و باورها را بازتاب میدهند.از میان جانوران،«گرگ»یکی از نقشآفرینان است که در شاهنامهء فردوسی بارها از آن نام برده شده و مضامین و بنمایههایی را به خود اختصاص داده است.اما روشن است که همهء مضامین مربوط به گرگ از شاهنامه برنمیآید و استقصای تام در اینباره بدون بررسی دیگر منظومههای حماسی،که پس از شاهنامه سروده شدهاند،ممکن نیست.
برای درک همهء مضامین و اشارات مربوط به«گرگ»،بررسی شاهنامه و ده منظومهء حماسی پس از آن(بانو گشسپنامه،برزونامه،بهمننامه، جهانگیرنامه،سامنامه،شهریارنامه،فرامرزنامه،کک کوهزاد،کوشنامه و گرشاسپنامه)ضروری مینمود که پس از بررسی آنها،مهمترین بنمایههای اساطیری و حماسی اینجانور استخراج،طبقهبندی و تحلیل گردید.این بنمایهها عبارت است از:اهریمنی بودن،سکونت در غار(جهان زیرین)، مردارخواری،سخندانی،تیرگی پوست،سرو داشتن،سوار شدن پهلوان بر گرگ،توتم گرگ،پرورش کودک با شیر گرگ،گرگکشی یلان،پیکرگردانی به سیمای گرگ،گرگ و گرگساران،و گرگ و انجمن مردان.
خلاصه ماشینی:
این مقاله کوشش شده است تا با مطالعهء شاهنامه و مهمترین منظومههای حماسی پس
در متون دوران باستان از جمله اوستا بر اهریمنی بودن گرگ تأکید شده است و آن را
تا پانزدهم(که)گرگ چهارپا است که چون او را
در اساطیر اسکاندیناوی نیز دربارهء آسیب گرگی اسطورهای چنین آمده است که
اما گاه گرگ مانند دیوی است که در غار مأوا دارد.
این توصیف از گرگ گویا،یادآور ظاهر دیو سپید در شاهنامه است که رستم در
در گرشاسپنامه دربارهء دیگر صفات گرگ چنین آمده است:گمانی که من چون توام ناسپاس چو گرگ دژآگاه ناحقشناس
تنها یک جا آمده و آن هم دربارهء گرگ گویا که چنین اشاره شده است که عمری بیش از
معرفی شده است:بفرمود تا گرگ پیکر درفش سرش بند زرین،غلافش بنفش
مورد گرگ نیز چنین سنتی رایج بوده است و پهلوانانی چون گشتاسپ،اسفندیار،بیژن،
از دیگر پهلوانان گرگ اوژن اسفندیار است که در خان اول خود گرگان را از پای
پهلوانان با گرگ(کرگدن)وجود دارد چنانکه گاه این دو بنمایه به هم درمیآمیزد.
گشتاسپ با گرگ که آن را به کرگ(کرگدن)برگردانده است:«دامادان قیصر از خود
آرمانی دوران هند و ایرانی،به کشتن اژدها و گرگ کبود مشهور بوده است.
(هجوم)و نشان آن یک درفش سیاهرنگ است که تصویر اژدها یا گرگ بر آن نقش بسته (ویدن گرن،7731،64-05).
نزهتنامهء علایی دربارهء استخوان گرگ ذکر شده است(شهمردان بن ابی الخیر،2631،
گرگ در خرافات مردم نیز جای پای خود را باز کرده است.
داشته است که در آنها با جانورانی چون اژدها و شیر و گرگ و کرگدن روبهرو میشود و