چکیده:
زندگی و شعر مهدی اخوان ثالت(م-امید)را میتوان در سه دوره بررسی کرد:1-دوره
آغازین(پیش از کودتای 28 مرداد).2-دوره میانی(از کودتا تا 1344).3-دوره فرجامین(از
1345 تا پایان).1-دوره آغازین:مواد ارزیابی شعر اخوان در این دوره، سرودههایی است که در
مجموعه«ارغنون»چاپ شده و سرودههای پیش از کودتا مجموعه «زمستان»که همگی در قالبهای
کلاسیک و چهارپاره سروده شده است.2- دوره میانین(از کودتا تا 1344).پربارترین دوره
زندگی شعری اخوان است که محصول آن نوسرودههای مجموعه«زمستان»و مجموعههای«آخر
شاهنامه»و«از این اوستا»است.اخوان در این دوره برترین شاعر سمبولیسم اجتماعی ایران
است و با تأثیرپذیری از کودتای 28 مرداد به آفرینش
منظومههای حماسی-اجتماعی بلندی چون«زمستان»، «چاووشی»، «کتیبه»،
«قصه شهر سنگستان»، «مرد و مرکب»، «آخر شاهنامه»و...میپردازد که عمده اعتبار شعری
او از آنهاست.3-دوره فرجامین(از 1345 تا پایان).در این دوره مجموعهای«در حیاط کوچک
پائیز، در زندان»، «زندگی میگوید...»و«دوزخ اما سرد»، قولی نزولی شعر اخوان را
میسازند تا سرانجام همچون آغاز به شعر کلاسیک در مجموعه«تو را ای کهن بوم و بر
دوست دارم»برسد.
خلاصه ماشینی:
"از یک سو، چهار پارههایی که مربوط به دوره اول است-و از آنها یاد شد-و از سوی دیگر نخستین شعرهای نو نیمایی شاعر در این مجموعه چاپ شدهاند و شعر«فریاد»اولین تجربه نوسرایی اوست.
شعرهای باقیمانده همه در قالب نو نیمایی سروده شده که از میان آنها شعرهای «چون سبوی تشنه»، «میراث»، «آخر شاهنامه»، «غزل 3»، «برف»، «قصیده»، «ساعت بزگر»و«قاصدک»شهرت بیشتری یافته است و از میان آنها به جز سه شعر:«چون سبوی تشنه»، «غزل 3»و«قاصدک»که غیر روایی و یادگاری از زبان غزل سرایانه شاعر است، بقیه به زبان قصیدهای و به شیوه روایتگری سروده شده و جزء سرودههای حماسی-اجتماعی اخوان شمرده میشود.
در این مجموعه به غیر از مقدمه که از سرودههای دورن قابل است، بیست و چهار قطعه شعر چاپ شده است(براساس چاپ دهم، 1375)، سه قطعه در قالبهای سنتی (یک چهارپاره تک، یک رباعی و یک غزل)و بیست و یک قطعه در قالب نو نیمایی.
همه دردانههای اوج شاعری اخوان، با درخششی بیمانند و حسرتانگیز، در این رشته کشیده شده است، به گونهای که کمتر اثری در دنیای ادب معاصر فارسی، یارای برابری با آن را دارد: «کتیبه»، «قصه شهر سنگستان»، «مرد و مرکب»، «آنگاه پس از تندر»، «آواز چگور» ، «نماز»، «پیوندها و باغ»و بالاخره«ناگه غروب کدامین ستاره»از شعرهای این مجموعه است و پنج شعر نخست نزدیک به نیمی از حجم کتاب را در بر دارد."