خلاصه ماشینی:
"91 اما تا آنجا که ما آگاهی داریم و با استناد به مندرجات یک متن کهن،نخستین آسیایی فارسی زبان مسلمان که خود به اروپا رفته و از نزدیک با تمدن جدید اروپایی آشنا شده و سفرنامهای در این زمینه برجای نهاده،نه میرزا ابو طالب اصفهانی بلکه شخصی از فارسیزبانان بومی هندوستان به نام اعتصام الدین جونپوری02بوده که در اوایل نیمه دوم قرن 81 م21/ هـ.
اعتصام الدین انگلیسیها را به عنوان ملتی که از سایر دول اروپایی قدرتمندتر و باهوشتر هستند سخت مورد ستایش قرار میدهد و پیشرفتهای استعماری انگلیس و«عزیز دلها»شدن آنانرا به خاطر«اولو العزم بودن و حوصله بزرگ داشتن»و مدیون اتخاذ سیاست تساهل و تسامح مذهبی و به تعبیر او«صلح کل»با مردم مستعمرات خود میداند و نمیتواند اظهار شگفتی خود را از این امر که «مردمی که خواستار چهل بیکهه زمین بودند و حال مالک نصف هندوستان شده و همه سرکشان را زیر دست و پا ساختهاند»پنهان سازد و همه این موفقیتها را به مقتضای مشیت و اراده خدای تعالی میداند.
35 ارزیابی،جمعبندی و نتیجهگیری: با امعان نظر در مندرجات شگرفنامه ولایت،معلوم میشود که اعتصام الدین به عنوان نخستین دیدارکننده آسیایی از اروپا از همان آغاز ورود مرعوب دستاوردها و پیشرفتهای عظیم صنعتی مدنیت جدید غرب شده و به جای شناخت جوهره تمدن غرب و ارائه یک راهکار عملی برای دستیابی به این پیشرفتها و بهکارگیری آن در جهت رویارویی با استعمال غرب و نجات از واپسماندگی،در هاویه غربستایی فروغلتیده و در هیچ جای سفرنامه خود از تمجید و تحسین انگلیسیها فروگذار نکرده است."