چکیده:
جلسهء نقد و بررسی کتاب گذری بر داستاننویسی فارسی،نوشتهء خانم دکتر مهوش قویمی،به همت کتاب ماه ادبیات در سرای اهل قلم بزگزار شد.در این جلسه،که سال گذشته با حضور نویسندهء کتاب،استاد عبد العلی دست غیب و گروهی از دانشجویان برگزار شد،کتاب گذری بر داستاننویسی فارسی نقد و بررسی شد.
خانم دکتر مهوش قویمی عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فرانسهء دانشگاه شهید بهشتی است و تاکنون پژوهشهای سودمندی در حوزهء ادبیات معاصر ایران انجام داده است.آنچه میخوانید،مباحث مطرح شده در آن جلسه است.
خلاصه ماشینی:
رمانهایی که در این کتاب مورد توجه قرار گرفتهاند،از لحاظ موضوع و محتوا،در وهلهء اول به چند دستهء مستقل تقسیم شدهاند،که عبارتند از:داستانهای عاشقانه،رمانهای متعهّد-با تعریفی خاص از تعهّد که مورد نظر خانم دکتر قویمی بوده است-،داستانهای واقف گریز، رمانهای اجتماعی،رمانهای طنزآمیز،داستانهای اقلیمی،رمانهای سوررئالیستی و سایر مباحثی که در کتاب مطرح شده است.
کتابگذری بر داستاننویسی فارسی،کتابی است که در چهارچوبی خاص و دربارهء روایت و ساختارگرایی نوشته شده و تا آنجا که من متوجه شدم،خانم دکتر قویمی به منابع اصلی دسترسی داشته و آنها را مطالعه کردهاند و این دقت علمی ایشان واقعا درخور توجه و احترام است؛ حتی اگر یک تعبیر هم دربارهء نام رمانها از جایی گرفته و خواندهاند،به منبع آن اشاره کردهاند.
در کتاب خانم دکتر قویمی از پیش گویه و پسینگویه و سرلوحهها،عنوان کتابها و به طور کلّی مسائل ساختاری و غیر محتوایی بحث شده است؛برای نمونه،این کتاب قصد دارد عناصر زمانی رمان فرنگیس یا پریچهر را بررسی نماید و باید اعتراف کنم که کمیت من در این زمینه لنگ است؛البته اگر انتقادی هم وجود داشته باشد،متوجه خود نظریهء روایتشناسی است.
خانم دکتر قویمی در بخش رمانهای طنزآمیز به دارالمجانین اشاره کردهاند(ص 731)و دربارهء تمهیداتیکه جمالزاده در این کتاب به کار گرفته است،از جمله ترفند تغییر زمان و نیز مخالفت صریح و آشکاری که با هدایت در پیش گرفته است،کوشیدهاند آنها را به عوامل خارج از متن،از جمله تلاش جمالزاده برای رهایی از سانسور،نسبت دهند؛حال آنکه جمالزاده به دلیل اینکه جزء گروه سبعه بود و حکومت نیز مخالفتی با این گروه نداشت،آثارش هرگز ممیّزی نمیشد و در تأیید این مطلب همین بس که در سال 2231 به ایران دعوت شد تا وزارت کار را بر عهده گیرد؛اما خودش نپذیرفت.