چکیده:
یکی از شاعران برجستهء پس از انقلاب اسلامی،سلمان هراتی است که در حوزه و قالبهای مختلف شعری طبعآزمایی کرده است.از او در حوزهء شعر بزرگسالان و نوجوانان،176 عنوان شعر،در سه مجموعهء شعری باقی مانده است که بررسی و تحلیل آنها به منظور جریانشناسی دقیق شعر پس از انقلاب،امری ضروری بهشمار میآید. در این مقاله،نویسندگان با توجه به مجموعهء عنوانهای شعری سلمان هراتی در سه دفتر،سعی کردهاند بدون توجه به محتوای خود اشعار،در گام اول خوانشی تازه از اشعار شاعر عرضه کنند.فرضیهء این پژوهش در آغاز این بوده است که بدون توجه به خواندن اشعار یک شاعر،در مرحلهء اول صرفا با تأمل در نام و عنوان اشعار،میتوان مجموعهء دستگاه فکری او را بررسی و کشف کرد.بر این اساس،ضمن طبقهبندی مجموعهء اشعار هراتی در دو بستر صورت(عناصر زبانی و صناعات ادبی) و محتوا،آن هم صرفا بر اساس عنوانشناسی اشعار،به این نکته دست یافته شد که میان عنوان و اندیشهء حاکم بر اشعار هراتی، انسجام و پیوندی استوار،هم در حوزهء صورت و هم در حوزهء محتوا،وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
از الگوهای تحلیل متن ادبی،تحلیل ساختار متن یا انسجام متن با رویکرد بهنام و عنوانهای آن است،که شامل روابط و مناسبات میان جملات و عباراتی است که در یک مجموعه آورده میشود تا اثر را به یک ساختنان منسجم و همبسته تبدیل کند؛چرا که میان عنوان و مقدّمات هر جزء هنری و ادبی با شاکلهء متن ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد که کشف این ارتباط در محورهای زبانی-ساختاری و محتوایی،میتواند به تحلیل واقعی متن بینجامد.
مجموعهها و قالبهای شعری سلمان هراتی دارای سه مجموعهء شعر از آسمان سبز،دری به خانه خورشید و از این ستاره تا آن ستاره(برای کودکان و نوجوانان است.
در این مجموعه،22 عنوان تک کلمه وجود دارد که عبارتند از:گالش،جریمه،بیبنیادی،قیامت،دریایی،آرزو،عاشورایی،توسّل،تمنّا،عشق،همزبانی، ارمغان،پل،آرزو،شکفتن،جستوجو،تنهایی،بیدردی،دعوت،ترانه،جنگلی(2 مورد)که از میان آنها،8 مورد تکرار عنوان در داخل متن است که حدود 14% آنها را شامل میشود و عبارت است از گالش،جریمه،عشق،همزبانی،ارمغان،پل، شکفتن،تنهایی،ترانه.
درمجموع،73 عنوان در متن تکرار شدهاند که 15% آنها را شامل میشود و انسجام صوری از طریق تکرار،نسبتا مورد توجه شاعر قرار گرفته است.
از میان آنها 01 عنوان جمهوری گل محمدی،و نه حتی عشق،امتزاح آسمان وخاک،یک چمن داغ،پیش از تو،سجاده باد و باران،محض رضای عشق،تا صدای شکوفه،تا طهر طهور و تا زمزمهء مرگ در درون متن تکرار شدهاند که تقریبا 54% آنها را شامل میشود.
در این مجموعه نیز شاعر تمایل به آوردن عنوانهای تک کلمه،دو حزئی و چند جزئی دارد و فقط سه جمله را به صورت عنوان آورده است و حتی ساخت پیوندی را بهکار نگرفته است.