چکیده:
در نظام سیاسی امامت، امام معصوم از جانب خداوند منصوب می شود.
در اندیشه و عمل حضرت علی که اولین امام و هویت بخش تشیع است، حضور مردم و رضایت آنان نقشی اثربخش دارد. علی رغم داشتن پشتوانه عصمت و نصب الهی، مدت 25 سال از خلافت دور ماند و سرانجام با خواست و اصرار مردم، حکومت و مدیریت جامعه اسلامی را بر عهده گرفت. او شورای مهاجرین و انصار و اجتماع آنان بر فردی به عنوان امام را موجب خشنودی خدا می داند و بر انتخاب خود از سوی مردم صحه می گذارد.
در این مقاله، متضاد یا قابل جمع بودن نصب الهی و انتخاب مردم، نقش آرای عمومی در مشروعیت سازی حکومت امام معصوم، به فعلیت رساندن ولایت امام منصوب از جانب خداوند، مقید یا مطلق بودن اعتبار شورا و بیعت و آثار شرعی و حقوقی آنها، جایگاه اهل حل و عقد و عامه مردم در انعقاد و شکل گیری امامت و...، بر اساس اندیشه ها و سیره عملی حضرت علی مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"در مراحل اول و دوم رأی و نظر امت نقشی ندارد؛زیرا ولایت فقط از آن خداست و آن را به کسی که لیاقت و شایستگیاش را داشته باشد،اعطا میکند؛خواه صورت عینی به خود گرفته باشد و امکان اعمال ولایت بیابد و خواه صورت عینی نیافته،آثار اجتماعی مورد انتظار ولایت بر آن مترتب نشود؛در این صورت منصب امامت جعل شده از سوی خداوند،همچنان برای وی محفوظ است و به سبب عدم پذیرش مردم،باطل نمیشود که نمونهء بارز آن،تحققنیافتن امامت حضرت علی علیه السلام بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و اله به مدت 52 سال است؛زیرا همانگونه که نبوت پیامبر خدا صلی الله علیه و اله که در سیزده سال حضور در مکه(از بعثت تا هجرت)و نوزده ماه حضور در مدینه،به علت کمی تعداد یاران خود،جهاد با دشمن را ترک نمود،باطل نگردید،امامت حضرت علی علیه السلام نیز در مدت 52 سال خانهنشینی باطل نشد(رسولی محلاتی،6041 ق،ج 1، ص 072).
براساس آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار گرفت،آرای عمومی و خواست امت،در دو مرتبه از مراتب سهگانهء ولایت،یعنی داشتن صلاحیت و شایستگی امامت و جعل و نصب امامت از سوی خداوند،برای امام معصوم نقشی ندارد؛اما در مرحلهء سوم،یعنی تحقق امامت و عینیتیافتن آن در جامعه،نقشی مهم و اثربخش دارد؛یعنی نظر موافق و همراهی امت میشود و در غیر این صورت،یعنی عدم همراهی امت،فردی که دارای صلاحیت و شایستگی لازم برای رهبری جامعهء اسلامی بوده و خدا نیز او را به مقام امامت منصوب کرده است،برای اعمال حاکمیت امکان عملی پیدا نمیکند؛البته در صورت عدم همراهی،منصب امامت جعل شده از سوی خداوند،همچنان برای وی محفوش است و به سبب عدم پذیرش مردم،باطل نمیشود."