چکیده:
بنابرآنچه که در کتاب النقض از قول نویسنده کتاب فضائح الروافض نقل شده، نخبگان شیعی، اقلیتی درمانده و مطرود به تصویر کشیده می شدند که منزلت و پایگاه اجتماعی و موقعیت سیاسی مناسبی در جامعه اسلامی نداشته اند. عبدالجلیل قزوینی در جواب، بنابر مستندات تاریخی، سخن مخالف را رد کرده و مدعی است که نخبگان شیعی، از منزلت اجتماعی و سیاسی والایی برخوردار بوده و در تغییرات سیاسی و اجتماعی جامعه نقش فعال، موثر و محققی ایفا نموده اند و علی رغم آزارها و تعقیب و تکذیب های گاه و بیگاه، طیفی مقبول و محبوب در جامعه اسلامی محسوب شده اند. در این مقاله با توجه به شاخص هایی نظیر داشتن قدرت،ثروت، شهرت، الگوسازی، شرکت در تصمیم گیری ها و... که در کنش اجتماعی، و نظریات مربوط به گردش نخبگان مطرح است، منزلت اجتماعی و جایگاه سیاسی نخبگان شیعه، عمدتا مستند به اثر عبدالجلیل قزوینی مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"ابو طاهر خاتونی ملقب به معین الدین و موفق نیز از بزرگان دولت سلجوقی در دوران سلطنت محمد بن ملکشاه سلجوقی بود که عماد کاتب در تاریخ سلاجقه نام این شخص را بهطور مکرر آورده و مطالب او بمتنی بر یادداشتهای انوشیروان بن خالد کاشانی وزیر معاصر و آشنا و همکار خاتونی(منظور الاجداد،3831، ص 51)بوده است،و شاید همین کتابخانهء ساوه است که یاقوت در معجم البلدان دربارهء آن میگوید:«در دنیا کتابخانهای بزرگتر از آن وجود نداشت و چنین اطلاع یافتم که مغول آن را سوختند»(حموی،همان،ج 3،ص /42محدث،همان،ص 36).
از این جملات برمیآید که عالمان و زاهدان و بزرگان شیعی،هم به سبب استعداد،لیاقت و شایستگی و هم به سبب نسبت داشتن با ائمه علیهم السلام،از مرتبهای بالاتر در بین مؤمنان برخوردار بودهاند(نخبگان کاریزمایی)و احترام سادات به واسطهء شرافت نسب و وابستگی به پیامبر صلی الله علیه و اله،هنوز هم از عوامل منزلت اجتماعی و مایهء عزت و احترام در بین مردم است و خاندان رسالت و اهلبیت نبوت در طی قرون متمادی،اهمیت و احترام خود را حفظ کردهاند اکثر بزرگان شیعه در هر زمان،به نوعی به سادات آن دوره مرتبط بودهاند.
در حیطهء زمانی قرنهای چهارم تا ششم قمری،علیرغم شهرتی که به شیعه آزاری و دور کردن آنان از مصادر قدرت دارد،شواهدی دال بر حضور پرقدرت نخبگان شیعی در رأس قدرت و در مقامهای بالای حکومتی با ثروت و مکنت بالای اقتصادی و منزلت اجتماعی وجود دارد،و قزوینی بارها بر این مسئله اشاره و تأکید کرده است."