خلاصه ماشینی:
"دکتر ملائی در مقدمهء کتاب سؤال اصلی پژوهش را چنین بیان میکند:«علتها و دلایل تلاش برای تغییر نظام سیاسی مشروطه در سالهای پایانی حکومت قاجار چه بود و چرا این تغییر ابتدا در چارچوب جریان جمهوریخواهی و سرانجام در فالب تبدیل سلطنت بروز یافت؟»1 مؤلف سپس فرضیهء اصلی خود را چنین مطرح میکند:«علت اصلی تحول نظام سیاسی مشروطه ناکار آمدی این نظام و ناکامی ان در تحقق اهدافش بود که به سرخوردگی عمومی از آن انجامید و دلیل ان مبانی متزلزل اندیشهء مشروطیت،تضادهای درونی،ناهمسازی ساخت سیاسی،جدال نهادها و نخبگان،بحرانهای فراگیر اقتصادی-اجتماعی،ناپایداری سیاسی و مداخلهء بیمهار قدرتهای خارجی بود.
این بخش نیز در پنج فصل سازماندهی شده است:1-مبانی فکری تغییر نظام سیاسی 2-منازعه بر سر قدرت و بیثباتی سیاسی 3-نقش مجلس چهارم و احزاب سیاسی در فرایند قدرتگیری رضا خان 4-مجلس پنجم و جریان جمهوریخواهی 5-بررسی تحلیلی جریان جمهوریخواهی.
مؤلف فضای سسیاسی و اجتماعی کشور را حاکی از مهیا بودن شرایط بریا سلطنت رضا خان میداند و اضافه میکند که رضا خان به تدریج با شگردهای مذهبی جایگاه خود را در بین علما و نقطهء تمرکز کتاب «مشروطه و جمهوری»، تبیین و تحلیل علل و فرآید تحول نظام سیاسی مشروطه و رخدادهای مهم سالهای پس از کودتا و به طور مشخص 1302 تا 1304 است دروازه اسبدوانی تهران،از کتاب گنجینه عکس ایران نیروهای مذهبی مستحکم کرد.
نویسندهء کتاب سپس به نقش روسیه اشاره میکند:در جریان تغییر سلطنت روسها نیز با این استدلال که رضا خان سخنگوی تودههای ملت است و میکوشد تا با پایان دادن به سلطنت قاجاریه بندهای آزار دهندهء فئودالیسم را گسسته و جامعهء ایران را یک مرحله به سوسیالیسم نزدیک کند،او را شایستهء حمایت میدانستند و از همین زاویه به پشتیبانی خود از رضا خان برای تغییر نظام سیاسی ایران ادامه دادند."