چکیده:
ادبیات داستانی نوین ایران از بدو شکلگیری فراز و نشیبهای فراوانی را از سر
گذرانده است. این نوع ادبی (Genre) بهویژه در ایران، از لحاظ ساختار و محتوا تحت
تأثیر جریانهای سیاسی و اجتماعی بوده است. چنانکه میدانیم کودتای 28 مرداد سال 32
نقطه پایانی بود برای سالها مبارزه استقلالطلبی ملت ایران که با دسیسه قدرتهای
خارجی و خیانت عوامل داخلی و نیز بیتجربگی سیاستمداران آن دوره به وقوع پیوست. این
رویداد بزرگ سیاسی، علاوه بر عرصههای سیاست و اقتصاد، حوزه فرهنگ و هنر را نیز تحت
تأثیر قرار داد؛ تا جایی که جریانهای ادبی پس از این دوران یعنی؛ دهه سی، چهل و حتی
دهه پنجاه را تحتالشعاع خویش قرار داد. ادبیات داستانی این دوره از زیر خاکسترهای
به جا مانده از کودتا و از زیر آوار یأس و ناامیدی، تیرهاندیشی و مرگباوری
سربرآورده و اگرچه در سالهای نخست پس از کودتا علیرغم چاپ و نشر آثار فراوان، کاری
جدی ارائه نگردید، اما داستاننویسی پیشرو دهه چهل و پنجاه از همین خرابهها
سربرآورد و بوستان ادبیات ایران را به آثاری ارزنده مزین کرد. در این مقاله
گرایشها و جریانهای عمده داستاننویسی که پس از کودتا شکل گرفته و تا سال 1342
فعال بودهاند، طبقهبندی و تحلیل خواهند شد.
The modern story literature of Iran has a rised and down condition from the beginning. The structure and form of this genre has been affected by poletical and social movements. The coup d'etate 1953 in Iran was the end point of Iranian struggle for independence that happened by external and internal intrigues. This great political event، not only effected on economy and political condition but also influenced on art and culture، so that literature movements of this era (60s، 70s) have been surpassed. Literature of this period، in spide of many works in early years after coup d'etat، no seriouse works have been presented. But some valuable stories and novels composed and presented during these critical years. In this article we tried to show the main tendencies and happenings of story writing after coup de'tate until 1964 and classify and analyse them.
خلاصه ماشینی:
ادبیات داستانی این دوره از زیر خاکسترهای به جا مانده از کودتا و از زیر آوار یأس و ناامیدی، تیرهاندیشی و مرگباوری سربرآورده و اگرچه در سالهای نخست پس از کودتا علیرغم چاپ و نشر آثار فراوان، کاری جدی ارائه نگردید، اما داستاننویسی پیشرو دهه چهل و پنجاه از همین خرابهها سربرآورد و بوستان ادبیات ایران را به آثاری ارزنده مزین کرد.
انقلاب مشروطه و شکست آن پس از پانزده سال در جریان فروپاشی سلسله قاجاریه و برآمدن دولت پهلوی، علاوه بر تأثیر فراوان در تمامی حوزههای سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور، جریانهای ادبی و هنری را به شدت تحت تأثیر قرار داد و داستاننویسی ایران نیز ـ بهویژه در حیطه مضمون و محتوا که خود تا حدودی قالب و ساختار را نیز تحتالشعاع قرار میداد ـ از تبعات آن برکنار نماند.
اگرچه رمانهای تاریخی شگردهای دیگری نیز در جلب خوانندگان خود دارند ـ نظیر پرداختن به مضامین عشقی و بیان عظمتهای گذشته ـ در این دوره مهمترین نویسندگان رمانهای تاریخی که خود عمدتا برخاسته از طبقه اشرافند، عبارتند از: لطفاله ترقی (عشقبازیهای ناصرالدینشاه، معصومه)، علی جلالی (شبهای بابل، در راه نجات میهن)، حمزه سردادور (داستانهای علیمردان و چشمه آب حیات)، شین پرتو (پهلوان زند و قهرمان ایرانشهر)، صنعتی زاده کرمانی (مجمع دیوانگان و دامگستران یا انتقام خواهان مزدک)، سعید نفیسی (ماه نخشب)، حسین مسرور (محمود افغان در راه اصفهان، قیروان، ده نفر قزلباش) و ابراهیم مدرسی (پیک اجل، عروس مدائن، پنجه خونین، عشق و انتقام، دلشاد خاتون و دختر قفقاز).