چکیده:
برای اثبات«نظام أحسن»،بهعنوان یکی از پاسخهای فلسفه اسلامی به مسئله شرور،براهین لمی متعددی در فلسفه اسلامی و غرب مطرح شده است؛اما ابتکار برهان إنی نظام أحسن از ملا صدراست.در مقاله حاضر پس از شرح برهان إنی ملا صدرا،نقدهایی مطرح شده است که در صورت واردبودن آنها،برهان یاد شده توان اثبات نظام أحسن را نخواهدداشت.مهمترین نقد شکلی به تقریر ملاصدرا،عدم رعایت ارکان برهان إنی است.در نقد محتوایی نیز به عدم توان تجربه و احساس بشر برای اثبات أحسنبودن تدابیر عالم ماده اشاره شده است؛افزون بر اینکه ادعای نظام أحسن،فراتر از عالم ماده است.روش محقق لاهیجی،با دقتی که در انتخاب تعابیر داشته،تأیید شده است. تقریر علامه طباطبایی ظاهرا نقدی ندارد؛اما تقریری که برخی شاگردان وی ارائه کردهاند،نقد شده است.
Reasoning the best created system as an answer to the problem of evils، numerous the why proofs have been offered in Islamic and western philosophy. The existential proof for the best created system، however، is Sadra`s innovation. In the paper، Sadra`s proof
has been explained and argued against by some objections in such a manner that not replying them، his proof woul fail. The strongest objection in the formal aspect of the proof has been known as lacking the bases of an existential proof. And when regarding the content also we find the defect of lacking the necessary ability in human being to prove the system`s quality of being best in total regulation over it. The objection would become far strongest with regard to the whole creational universe. Finally، Lahiji and
Tabatabaei`s views have been critically examined.
خلاصه ماشینی:
"برای اثبات نظام أحسن،براهین لمی متعدد و یک برهان إنی إقامه شده است.
اشعری در اینجا دوباره سؤالی مطرح میکند که محور اصلی اشکال اوست؛میپرسد:«اکنون اگر در کتب کلامی شیعه-تا آنجا که نویسنده آگاه است-مفصلترین بحث درباره نظام
البته روشن است که در این تقریر برهان نظام أحسن،به طریق اولویت،اصل نظم هم
او در تقریر روشن إنی برای اثبات نظام أحسن در اسفار چنین مینویسد:
این فصل درصدد تبیین شگفتیهای عالم برای اثبات نظام أحسن است؛اما سخن
این دقت را به خرج داده تا اشکالی که بر روش إنی در اثبات نظام أحسن است،بر نظریه
پس از استناد به شگفتیهای آفرینش و نتیجه آن-یعنی مدهوششدن انسان پس از مشاهده نظام عالم و ترتیبی که نشانه دقت امر آفرینش است-این سؤال پیش میآید
این را هم نتیجه گرفت که علامه طباطبایی برهان إنی نظام أحسن را تمام و کامل
إنی اثبات نظام أحسن وجود دارد،بر علامه طباطبایی هم وارد خواهد بود.
اگر این احتمال بپذیریم،اولا اشکال روش إنی اثبات نظام أحسن بر آن بار نخواهد
برهان إنی ملا صدرا برای إثبات نظام أحسن وارد شد،بر دیدگاه استاد هم وارد است.
از اینرو نتایجی که از بحثهای ایشان گرفته میشود صرفا اثبات گوشهای از حکمت و تدبیر پروردگار در عالم است و تأکید بر اینکه آنچه ما میشناسیم،بخش ناچیزی از تدابیر
نکته مهم این است که اثبات حکمت و تدبیر در خداوند،غیراز ثابت نظام أحسن
در این روش،برای اثبات نظام أحسن،در عالم مادی جستجو میکنیم و آن را مییابیم!روشن است که نتیجه،مستند به حس است،نه پیبردن از معلول به علت،"