چکیده:
تفسیر مقاتل بن سلیمان،یکی از اولین تفاسیر ترتیبی و مختصر نوشته شده در قرن دوم هجری و آمیزهای از تفسیر لغوی،نقلی،عقلی و اجتهادی است.جنبهء لغوی این تفسیر از اهمیت بیشتری برخوردار است. دربارهء مذهب مقاتل اختلاف نظر وجود دارد و شخصیت رجالی او توثیق نشده است.ولی علمای اهل سنت برای تفسیر او اهمیت فراوانی قائل شدهاند. برخی علمای شیعه نیز از آن نقل کردهاند.برجستگیهای این تفسیر عبارتند از: اختصار،عدم نقل قولهای متفاوت،عدم بیان ثواب قرائت سور و توجه کافی به مفردات.همچنین خدشهدار کردن عصمت پیامبران،سردرگمی در مسئله امامت، ادعای حضور جسمانی خداوند در قیامت و...از ضعفهای آن است. روش این پژوهش توصیفی،جمعآوری اطلاعات بر اساس تحلیل محتوا است.
خلاصه ماشینی:
"مطالعات قرآن و حدیث،سال دوم،شمارهء اول-پاییز و زمستان 7831،صص 321-59 تفسیر مقاتل بن سلیمان و جایگاه آن دکتر علی اکبر شایستهنژاد* تاریخ دریافت:78/20/50 تاریخ پذیرش:78/50/05 چکیده تفسیر مقاتل بن سلیمان،یکی از اولین تفاسیر ترتیبی و مختصر نوشته شده در قرن دوم هجری و آمیزهای از تفسیر لغوی،نقلی،عقلی و اجتهادی است.
شحاته از نگاه یک نویسنده اهل سنت به بررسی تفسیر مقاتل پرداخته است و معتقد است که مقاتل شیعهء زیدی بوده و این امر موجب شده تا سبب نزول برخی آیات که عبارت آن عام است را به علی(ع)تخصیص دهد.
وی مینویسد:مقاتل در سبب نزول آیهء برائت نوشته است که علی(ع)به دستور پیامبر(ص)این مأموریت را از ابو بکر گرفت.
3. آثار مقاتل بن سلیمان مقاتل علاوه بر تفسیر کامل قرآن،آثار دیگری از خود بر جای گذاشته است که عبارتاند از:نوادر التفسیر،الناسخ و المنسوخ،الرد علی القدریة(از این سه کتاب وی اثری در دست نداریم)،تفسیر خمسأة آیة من القرآن الکریم،(الوجوه)الأشباه و النظائر فی القرآن الکریم،متشابه قرآن،الأقسام و اللغات و الآیات المتشابهات.
4. روش نگارش تفسیر مقدمه تفسیر مقاتل،با بیان شیوهء اخذ آن از دانشمندان پیشین و شیوهء نقل آن آغاز شده و سپس به نقل احادیثی دربارهء وجوه نزول قرآن،لزوم تلاش برای تأویل آیات،مرتبت و منزلت آیات قرآن،روایت عدم تجاوز از آموختن ده آیهء قرآن در زمان رسول خدا(ص)قبل از عمل به آن،چهار وجه قرآن از نظر ابن عباس،شمول قرآن بر عام و خاص،ناسخ و منسوخ و...
برخی از وجوه معنایی واژهها در یان تفسیر عبارتند از: در ترجمهء«دین»در آیهء «مالک یوم الدین» (فاتحه:4)نوشته است:یعنی یوم الحساب (مقاتل،3241 ق."