چکیده:
انسانها همواره با ایجاد فضاهایی در شهر، نیاز ذاتی خود به برقراری روابط اجتماعی را
برآورده کردهاند؛ ساختارهایی که از نظر اجتماعی فعال بوده و امکان ارتباط چهره به چهره
انسانی در درون جامعه شهری و در کالبدی سازمانیافته را فراهم آوردهاند. در دنیای امروز
فضاهای عمومی برای عبور و مرور وسایط نقلیه بر فضاهایی برای ارتباطات اجتماعی ـ فرهنگی
چیره شده است. جایگزینی فضاهایی برای آمد و شد به از دست رفتن بسیاری از فضاهای
شهری سنتی با عملکرد مهم اجتماعی ـ فرهنگی منجر شده است. هدف این مطالعه، علاوه بر
آشنایی با آرا و اندیشههای مربوط به موضوع، آگاهی از نحوه سازماندهی فضاهای شهری
موفقی است که نیاز به روابط اجتماعی ـ فرهنگی مردم در محدوده خاص شهری را پاسخ گفته
و عملکرد مناسبی داشتهاند. در نهایت، کوشش شده است تا با مطالعه خصوصیات کالبدی و
اهمیت اجتماعی نمونههایی از این فضاها، جایگاه آنها در حیات اجتماعی ـ فرهنگی شهرها
روشن گردد و اصول و ضوابط فضاهای شهری مطلوب برای حضور انسانها استخراج شوند؛
نمونههایی که با ایجاد فضایی مناسب برای ایجاد روابط انسانی، سعی در برگرداندن حیات
اجتماعی به فضاهای شهری داشتهاند. در مطالعه موردی، شهر یزد به عنوان یک شهر بزرگ از
میان دیگر شهرهای ایران، بهدلیل وجود اطلاعات نسبتا جامع و مدون درباره فضاهای شهری
آن، انتخاب گردید. پس از مصاحبه با 120 نفر در چهار محله بافت قدیمی این شهر،
ویژگیها، کارکردها و اهمیت اجتماعی ـ فرهنگی میدانهای سنتی شهر استخراج و پیشنهادهایی
برای بهسازی آنها عرضه شده است.
خلاصه ماشینی:
"از بررسی آن، این نتایج بهدست آمد که: 1) رابطه اجتماعی در محله دارای ارزش زیادی است، 2) میزان مطلوبی از تجانس برای رابطه اجتماعی وجود دارد، 3) این رابطه اجتماعی از دلایل باقی ماندن افراد در محله و در نتیجه حفظ مفهوم محله است، 4) نیروهای پیونددهنده یعنی افراد، ارزشها، هنجارها و مکانهای اجتماعی در محله، ارتباطات را بهوجود میآورند، 5) مکانهای مذهبی ـ تاریخی بهمثابه میراث فرهنگی و مکان انجام آداب و رسوم مذهبی بهطور جمعی، ارزشمند هستند، 6) امنیت محله از طریق ساکنان آن تأمین میشود که خود نشانگر آن است که مردم برای مراقبت غیررسمی در فضاها حضور دارند.
مطالعه موردی میدانهای سنتی نشان داد که آنها واجد این ویژگیها هستند: 1) فضاهایی از نظر هندسی مشخص، محصور و با بیان بصری روشن و خوانا، 2) دارای ساختاری متناسب با شرایط اقلیمی، 3) فضایی با مقیاس انسانی و ابعاد با تراکم انسانی، 4) در مسیر خیابانهای اصلی با نقاط ورودی قابل دید و نمایان، 5) هماهنگ با سایر کاربریهای مرکز محله، 6) یک کل به هم پیوسته، قابل تصور و در تباین فضایی با محیط اطراف، 7) تداومبخش شیوه معماری و طراحی شهری در ساخت فضایی محله، 8) فضایی هدفمند و معنادار برای برقراری و تداوم روابط اجتماعی ـ فرهنگی."