چکیده:
انتساب تفسیر امام حسن عسکری(ع)در بین علما،همواره محل بحث و اختلاف نظر بوده است.یکی از دلایل مهم مخالفان این تفسیر،ضعف سند آن است.مقالهء حاضر با تحلیل سند این تفسیر و بررسی دیدگاههای مختلف در این زمینه،در صدد بررسی انتساب این تفسیر است.تحلیل سند تفسیر نشان میهد که برخی از افراد سلسلهء سند که شامل استرآبادی و راویان این تفسیر میشود،مجهول الحالاند؛از اینرو،سند تفسیر ضعیف است و انتساب این تفسیر به امام حسن عسکری(ع)ممکن نیست.در این بین،تنها راه ممکن در اعتبار بخشیدن به آن،استناد به اعتماد شیخ صدوق به این تفسیر و راویان آن است.
خلاصه ماشینی:
"تفسیر مزبور به روایت شیخ صدوق از استرآبادی از یوسف بن محمد بن زیاد و علی بن محمد بن سیار،از امام حسن عسکری(ع)در دست است.
این بخش را،بخش غیرمشترک آنها مینامیم ک/ه در هریک از دو سلسلهء سند،افراد ذیل قرار میگیرند: سند اول،که شامل ابو الفضل شاذان بن جبریل بن اسماعیل قمی،محمد بن شراهتک حسینی جرجانی،ابو جعفر مهدی بن حارث حسینی مرعشی،ابو عبد الله جعفر بن محمد دوریستی و پدرش محمد بن احمد بن عباس بن فاخر دوریستی است.
بر اساس گزارش ابن غضائری(قهپائی،4631،ج 6،ص 52؛تفرشی،بیتا،صص 823-923)در کتاب الضعفاء خود،استرآبادی فردی ضعیف و کذاب است که شیخ صدوق تفسیری را به نقل از او، از دو فرد مجهول به نامهای یوسف بن محمد بن زیاد و علی بن محمد بن سیار از پدرانشان از ابو الحسن الثالث،روایت کرد.
علاوه بر این،تفسیر مذکور در کلام وی با تفسیر موجود از نظر راوی و حجم مطابقت ندارد؛از اینرو،سؤالاتی در اینجا مطرح است که مراد از امام(ع)کیست؟و آیا تفسیر موجود بخشی از تفسیر منسوب به حسن بن خالد برقی از امام(ع)است؟ محدث نوری(نوری،6141،ج 5،صص 881 و 691)با اشاره به اینکه کلام ابن شهرآشوب حاکی از عدم انحصار سند این تفسیر در استرآبادی است،تفسیر موجود را از اجزای تفسیر 021 جلدی مذکور میداند.
گزارش دیگری از این تفسیر،از ابن شهرآشوب وجود دارد که حاکی از تعدد طرق و عدم انحصار سند این تفسیر در یوسف بن محمد بن زیاد و علی بن محمد بن سیار است."