چکیده:
ایمان به عنوان گوهر شریعت الهی و اساس بندگی خدای متعال مسائل تفسیری و
کلامی فراوانی را نزد دانشمندان برانگیخته است. اشتداد پذیری ایمان از مهمترین مسائل
است و پاسخ به آن در گرو تحلیل ماهیت ایمان و نسبت آن با اسلام است. این مقاله با
بیان اینکه دو مفهوم ایمان و اسلام در روی آورد قرآنی نه مساوق و نه مترادف بلکه دو
امر متمایز اما مرتبطند و اینکه ایمان هویتی مؤلف از تصدیق قلبی، اقرار زبانی و عمل
است، مبنای قرآنی نظریه اشتداد پذیری ایمان را نشان میدهد.
خلاصه ماشینی:
ایمان در حقیقت شرعی خود بر جنبههای کامل اسلام اطلاق میگردد، یعنی معرفت، تصدیق قلبی آن، اقرار زبانی و عمل به مقتضای آن که عبارت است از اعتقاد به یگانگی خدا و بر آن دینی که تشریع و ابلاغ کرده و رسول خدا و اینکه او فرستاده خداست.
زیرا اسلام، یعنی تسلیم و مسلم کسی است که تسلیم امر خداست و تمام شوؤن خود را به او واگذار کرده است و هیچ کس نمیتواند هر چیزی را به خدا واگذارد، مگر اینکه او را شناخته، دلش به این معرفت آرام گرفته و ایمان آورده باشد پس اسلام همان ایمان است (ابن تیمیه، 113).
زیرا از آنجا که اسلام تسلیم ارادی به اوامر و نواهی الهی است، جز با تحصیل معرفت و اقرار اصلاً نمیتواند موجود باشد و طبعا بنابر اصول و مبانی شریعت الهی غیر قابل تصور است که مؤمنی مسلمان نباشد و یا مسلمانی به کلی عاری از همه صفات ایمان بوده و مؤمن نباشد، و به اصطلاح این دو پشت و روی یک سکهاند و کلمه دین، هم ایمان و هم اسلام را همراه با همه شرایع الهی دربرمیگیرد و در برخی اخبار کلمه «احسان» نیز به این دو افزوده شده است.
طبق این دیدگاه نه تصدیق قلبی به تنهایی ایمان است و نه اقرار زبانی، بلکه ایمان پذیرش قلبی اصول دین و اقرار زبانی نسبت به آنهاست این نظر نیز برخلاف مفاد آیات قرآن کریم است (کهف/30؛ انفال /2ـ3) زیرا طرفداران این دیدگاه معتقدند که مؤمن کسی است که اقرار کند و بپذیرد و معتقد گردد که اولاً خدائی هست یگانه، و او را شریک و مثل و مانندی نیست (انعام/163؛ هود/42) ثانیا پیامبران و آخرین آنها رسول اکرم(ص) از سوی خدا آمدهاند (توبه/33؛ فتح/28) ثالثا اصول و آئینی را که پیامبران به ویژه پیامبر اسلام(ص) از سوی خدا آوردهاند، برحق است (بقره/19؛ همان، 44؛ همان، 176).