چکیده:
تخصص امتیازی است بسیار پر ارزش که رسیدن به آن همراه است با تلاش و رضایت الگوهای توسعه علمی، الگوهای مدیریتی، الگوهای توسعه مدنی همه در سایه تخصص خلق و ابداع می شود، جوامع برای دستیابی به تخصص و پرورش نخبگان متخصص بهایی گزاف پرداخت می کنند یا سعی در جذب آنها دارند. در امر تعلیم و تربیت از ابتدای کودکی کودکان تیزهوش و سرآمد را تحت تعلیمات متناسب با استعداد آنها قرار می دهند و کوشش می شود که به بهترین وجه استعدادها برای رسیدن به تخصص در بزرگسالی هدایت شود. جایگاهی که امروز متخصصان در بالاترین درجات قدرت و تصمیم گیری و هدایت جامعه ها و تعیین سرنوشت بشریت دارند پژوهشگران متعددی را برای برسی ماهیت تخصص و چگونگی دستیابی به آن برانگیخته است.
بررسی در مورد تخصص، ویژگیهای متخصص، چگونگی رشد تخصص بخصوص از سالهای 1980 به بعد مورد توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفت و پژوهشگرانی مانند:
Berliner 1982, Benner 1984, Genter 1988, Glaser 1986, Dreyfuset Dreyfus1980
و بسیاری دیگر در این باره به بررسی پرداختند و در بررسی های خود نه تنها سعی کردند به توصیف ویژگیهای تخصص دست یابند بلکه راهبردهای رشد تخصص، چگونگی عملکرد متخصص و راهبردهای حل مسئله را نیز مورد توجه قرار داده اند. در این مقاله سعی می شود با بهره گیری از بررسی های انجام شده و مقاله Hrimeche استاد آموزش بزرگسالان و روانشناسی تربیتی دانشگاه مونترال تخصص در سه قسمت مورد بحث قرار گیرد: مفهوم تخصص – رشد تخصص – دانش فراشناخت و خود تنظیمی و نقش آن در رشد تخصص...
خلاصه ماشینی:
"درحالیکه غیر متخصص زمانی که در جریان حل مسئله قرار میگیرد فقط در جهت اهداف تعیین شده کار میکند و به حل کلی مسئله میپردازد و در نتیجه فقط بعضی از جنبهها را مدنظر قرار میدهد و ممکن است ابعاد عناصر مهم را به دست فراموشی بسپرد،در صورتی که فرد متخصص در درجه اول همه یافتهها را مورد توجه قرار میدهد،با کمک از حافظه سریع و انتخابی و طبقهبندی دقیق اطلاعات،در نظر گرفتن اصول اساسی مسئله،ماهیت مطالب را بهتر میفهمد و در این امر از طرحهای خود کمک میگیرد.
جدول 2:رشد مراحل تخصص در بعد دانش یا معلومات (به تصویر صفحه مراجعه شود) 1-2 راهبردهای رشد تخصص شناخت راهبردهای یک متخصص چه از جهت نظری چه از جهت عملی بسیار قابل توجه است یک راهبر یا استراتژی شامل عناصر و فعالیتهایی است که در نحوه یادگیری میتوان عملا از آنها استفاده کرد و به هدف رسید و شامل طرحریزی جهت بهرهوری از منابع و وسائل شناختی برای رسیدن به هدف است.
بنظر میآید که تخصص زمانی رشد میکند که فرد تلاش کند در سایه دانش و تجربیات خود با وضعیتهای جدید روبرو شود (Glaser 1987) و ارتباط شناخت و تجربه به فرد کمک میکند که در قلب جریان متحول رشد قرار گیرد و به نحوی بسیار مطلوب از ذخیرههای ذهنی خود استفاده کند و به قول حاج سید نصر الله نقوی علم چون سوزن،عمل چو رشته نیابد چاک رفو تا جدا است رشته زسوزن 3-دانش فراشناخت و خودتنظیمی دانش فراشناخت مربوط میشود به شناختی که فرد از جریانهای شناختی خود دارد و این شناختها موضوع معرفت و تفکر میشوند ."