چکیده:
اصل تناظر یکی از اصول راهبردی آیین دادرسی مدنی است.بر اساس این اصل هر یک از اصحاب دعوا باید،علاوه بر این که فرصت و امکان مورد مناقشه قرار دادن ادعاها،ادله و استدلالات رقیب را داشته باشد،باید فرصت و امکان طرح ادعاها،ادله و استدلالات خود را نیز دارا باشد.اصل تناظر که ترجمه اصطلاح فرانسوی Contradiction میباشد و دیگران آن را«ترافعی»ترجمه نمودهاند که به نظر ما منقح نمیباشد،بطور صریح،در هیچ یک از مواد قانون آیین دادرسی مدنی پیشبینی نشده است.درعینحال در این مقاله کوشش شده است که آن دسته از مقررات قانون مزبور که بر پایه اصل تناظر تنظیم گردیده و نیز آن دسته از آراء دیوان عالی کشور و محاکم ایران که بر مبنای اصل تناظر تنظیم و یا صادر گردیدهاند معرفی شود.در پایان پیشنهاد شده است که اصل مزبور،همانطور که در قانون جدید آیین دادرسی مدنی فرانسه تصریح گردیده، در قانون ایران نیز تحت عنوان مزبور پیشبینی شده و ضمانت اجرای آن نیز تصریح گردد.
خلاصه ماشینی:
"و همچنین آراء ذیل که در همین مورد است، «اگر دادگاه پژوهشی بدون این که دادخواست پژوهشی و پیوستهای آن به پژوهشخوانده ابلاغ شده باشد رسیدگی نماید چون مشارالیه از طرفین در دادرسی بیخبر بوده رسیدگی دادگاه مزبور برخلاف اصول و مقررات قانونی خواهد بود»؛حکم شماره 2718-30/8/19 شعبه دیوان عالی کشور،متین، احمد،مجموعه رویه قضایی،قسمت حقوقی،ص.
41در حقیقت،خوانده با توجه به دادخواست و پیوستهای آن دفاعیات موردنظر خود را تدارک دیده و یا حتی ممکن است دفاعی را لازم ندانسته باشد و بنابراین در مقابل حقی که قانونگذار در تغییرات مورد بحث برای خواهان پیشبینی نموده باید برای خوانده نیز حق مطلع شدن و تدارک دفاع در برابر آنها را قائل گردید.
«در صورتیکه در دادخواست بدوی خواسته خواهان کالائی با قیمت معین تعیین شده باشد و در این جلسه دادگاه که خوانده غائب بوده قیمت کالای مزبور زیادتر تعیین گردد بایستی این موضوع به خوانده ابلاغ شود و عدم توجه به این قسمت موجب نقض حکم خواهد بود»؛حکم شماره 1379-27/7/28 شعبه 4 دیوان عالی کشور،متین،احمد،مجموعه رویه قضائی،قسمت حقوقی،ص.
نتیجه همانطور که ملاحظه شد،برابری اصحاب دعوا در مقابل قاضی همواره به عنوان امری که عقل سلیم آن را ایجاب مینماید تلقی میشود، این برابری از جمله مستلزم این است که به هر یک از اصحاب دعوا فرصت و امکان داده شود که نه تنها ادعاها،ادله و استدلالات خود را مطرح نماید بلکه ادعاها،ادله و استدلالات رقیب را مورد مناقشه قرار دهد و یا به مفهوم دیگر اصل تناظر مورد احترام قرار گیرد."