چکیده:
در این مقاله برآنیم که دو مرحله مهم تجزیهطلبی در کردستان یعنی:الف.تشکیل جمهوری خودخوانده کردستان به ریاست قاضی محمد حضیری و فرجام آن و ب.سالهای بعد از کودتای 28 مرداد 1332 و سودای تشکیل کردستان بزرگ را به اندازه توانایی و امکانات تحقیق خود بررسی و تبیین نماییم تا جوانان برومند ایران اسلامی بهویژه جوانان مسلمان و غیرتمند کرد از روند و چگونگی تجزیهطلبی در کردستان و مصائبی که در این بخش از خاک کشورمان بر سر مردم مظلوم کرد آمده آگاه شوند.
خلاصه ماشینی:
"این کار به نظر من بسیار عجیب مینمود زیرا در خانواده ما برادران و عموزادههایم که از من بزرگتر بودند از این سخن به میان میآورند که پدرم همراه چند نفر دیگر به باکو رفتهاند تا حقوق و آزادی کردها را طلب نمایند،به همین علت رک و صریح از پدرم پرسیدم پس حقوق کردها چه شد؟2 بعد از بازگشت هیئت کرد،ملاقاتهای محرمانه مقامهای سیاسی و نظامی روسها با رؤسای ایلها و عشایر کردستان شروع شد و ادامه یافت؛چنانکه گزارشهایی از ملاقات و مذاکره سران کرد در اطراف دریاچه ارومیه با کنسول روس(مستقر در تبریز)و برخی فرماندهان روس در مه /2491اردیبهشت 1231 در دست است.
هیئت حاکمه ایران و دستگاههای اطلاعاتی آن نیز به خوبی از این مسافرت و وعدههای داده شده مطلع بود چون چندسال بعد سرهنگ زیبایی از بلندپایگان ساواک در کتاب معروف کمونیزم درایران که آن را با استفاده از اسناد ارتش، شهربانی و اسناد حزب توده نگاشت و این کتاب در مقیاسی محدود و محافظت شده برای مطالعه مقامات بلندپایه رژیم به چاپ رسید،به سفر مذکور و وعدههای باقروف و کمک شوروی جهت ایجاد حکومت کردستان و حمایت از آن اشاره کرده است.
در تبریز آنها از طرف میرزا ابراهیموف وزیر فرهنگ آذربایجان(شوروی)و ژنرال قلیاوف که هردو از باکو آمده بودند به دلیل ایجاد و اعلام حکومت مستقل مورد مؤاخذه قرار گرفتند؛سخنگوی هیئت کرد در پاسخ به این سؤال که چه کسی به آنها اجازه این کار را داده است گفت: اعلام جمهوری خواست مردم کرد بود نه خواست شخصی ما؛آیا باید در مقابل درخواست مردم میایستادیم؟اگر میگویید کردها ملت ضعیف و محتاجی هستند که باید حتما به یک قدرت خارجی متکی باشند چرا ما نباید بار دیگر به قدرت مرکزی ایران متکی گردیم؟ روسها از هیئت کرد خواستند 42 ساعت صبر و تحمل کنند تا دستور مقتضی از باکو ارسال گردد."