چکیده:
قانون ملی شدن نفت ایران که در اسفند سال 1329 به تصویب مجلس شورای ملی رسید، واقعهء مهمی نهتنها در تاریخ معاصر ایران بلکه در تاریخ قرن بیستم بود و سبب بیداری ملتهای دیگر شد.بهمنظور آنکه همکاران ما اطلاع اجمالی از فراز و فرود این واقعه،و به طور کلی ماجرای نفت در ایران،پیدا کنند،از آقای سیروس غفاریان خواستیم مقالهای در این باره بنویسند.امید که مطالعهء آن بتواند انگیزهای باشد برای مطالعهء بیشتر دربارهء این رویداد.
خلاصه ماشینی:
"از اینرو،در سال 1131،تقیزاده وزیر دارایی ایران به سرجان کدمن، رییس هیئت مدیرهء شرکت نفت اطلاع داد که دولت ایران از 6 آذر 1131(72 نوامبر 2391)امتیاز نامهء دارسی را لغو خواهد کرد.
یک هفته بعد از ترور رزمآرا کمیسیون نفت به ریاست دکتر مصدق نمایندهء تهران جهت تصویب طرح خود تلاش بیوقفهای را آغاز کرد و سرانجام در 42 اسفند ملی شدن نفت به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
در 82 مرداد 9231 دکتر مصدق رهبر جبههء ملی و رییس کمیسیون نفت نامهء پرشور آیت الله سید ابو القاسم کاشانی را دایر بر ملی شدن صنعت نفت قرائت کرد.
شش ماه بعد،در 4 آذر 9231 مصدق بهعنوان رییس جبههء ملی پیشنهاد زیر را قرائت کرد:«به نام سعادت ملت ایران و بهمنظور کمک به تأمین صلح جهانی، امضاکنندگان زیر پیشنهاد میکنیم که صنعت نفت در مناطق کشور بدون استثنا،ملی اعلام شود،یعنی عملیات اکتشاف،استخراج و بهرهبرداری در دست ملت ایران قرار گیرد.
در خارج از مجلس نیز آیت الله کاشانی رهبری متینگهای پشتیبانی از جنبش ملی شدن صنعت نفت را برعهده داشت و حتی آیت الله محمد تقی خوانساری به ملی شدن نفت فتوی داد و آیت الله سید محمود طالقانی از آن حمایت کرد.
سرانجام در جلسه 42 اسفند 9231 طرح ملی شدن صنعت نفت به اتفاق آرا به تصویب رسید و به مناسبت این واقعهء تاریخی در تهران چراغانی شد و در جلسهء 92 اسفند مجلس سنا،رأی مجلس شورا مورد تأیید قرار گرفت.
سرانجام در 7 خرداد 1331 دکتر مصدق برای دفاع از حقوق ملت ایران عازم دادگاه لاهه شد و دفاعیات او منجر به رأی این دادگاه به نفع دولت ایران گردید."