چکیده:
تاریخ دریافت:1389/2/20-تاریخ پذیرش 1389/4/10 موضوع این مقاله مقایسه مفهوم«رضا»در کلام امیر المؤمنین علی علیه السلام مندرج در کتاب غرر الحکم و درر الکلم با گفتههای عرفای ایران است. در این نوشتار این ادعا به عنوان فرضیهء اول مطرح میشود که در مفهوم کلی رضا،میان دیدگاه امام علی علیه السلام و دیدگاه عرفا تفاوت معنیداری مشاهده نمیشود. چنان که از اقوال عرفا و بررسی نظریات آنان در بحث رضا برمیآید،دو دیدگاه در مورد رضا بین آنان رایج است.دیدگاه نخست کسانی بودند که رضا را جزء مقامات میشمرده و رضا را اکتسابی میدانستهاند و دیدگاه دیگر،دیدگاه کسانی است که رضا را جزء احوال به شمار میآورده و به اعطایی و موهبتی بودن آن نظر داشتهاند. در این مقاله همچنین به عنوان فرضیه دوم نشان داده میشود که با توجه به تعریف حال و مقام،آنچه از کلام اام علیه السلام برمیآید،این است که دیدگاه امام علیه السلام بسیار نزدیک به کسانی است که رضا را جزء مقامات میدانسته و اکتسابی بودن آن را در نظر داشتهاند.
The subject of this article is a comparison of the concept of acquiescence (riḍā) in the words of Amīr al-Mu’minīn ‘Alī (A.S.) in Ghurar al-ḥikam wa durar al-kilam and the sayings of the Persian Mystics.
In this article، there is an assertion as the first hypothesis that: no meaningful difference can be seen between Imam ‘Alī (A.S.)’s viewpoint and that of the mystics in the general notion of riḍā.
It is implied from the mystics’ sayings and views on the issue of riḍā that there are two viewpoints common among them. The first viewpoint regards riḍā as among the stations (on the mystical path) and views it as being acquired; the second viewpoint considers riḍā as among the mystical states and takes it to be bestowed and granted.
The second hypothesis is that Imam ‘Alī (A.S.)’s viewpoint is close to those who regarded riḍā as among the stations and considered it to be acquired.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله همچنین به عنوان فرضیه دوم نشان داده میشود که با توجه به تعریف حال و مقام،آنچه از کلام اام علیه السلام برمیآید،این است که دیدگاه امام علیه السلام بسیار نزدیک به کسانی است که رضا را جزء مقامات میدانسته و اکتسابی بودن آن را در نظر داشتهاند.
در این مقاله که به روش کتابخانهای انجام شده است،نگارندگان سعی کردهاند با مقایسهء سخنان امام علی علیه السلام در کتاب غرر الحکم و درر الکلم،در باب رضا-که پنجاه و هفت حدیث را شامل میشود-و اقوال و نظریات عرفا در این زمینه به اثبات فرضیات خود بپردازند.
شایان یادآوری است که وجود این رابطهء دو شرطی در اقوال عرفا نیز به وضوح دیده میشود و این یکی از اشتراکات اساسی میان دیدگاه امام علی علیه السلام و عرفاست که شرح آن در ادامه خواهد آمد.
شد،در دیدگاه عرفا نیز وجود دارد؛ یعنی اگر مفهوم کلی رضا را در این رابطهء دو شرطی خلاصه کنیم،میان دیدگاه امام علی علیه السلام و عرفا هماهنگی و یکسویی وجود دارد.
نکتهء قابل توجه دیگری که از بررسی احادیث و اقوال عرفا به دست میآید، این است که مانند سخنان امام علی علیه السلام، علاوه بر وجود رابطهء دو شرطی در هر دو طرف،در اقوال عرفا نیز رضا به قضا و قدر تعداد بیشتری از اقوال را به خود اختصاص داده است.
از مجموع چهار حدیث یاد شده به این نتیجه میرسیم که در دیدگاه امام علی علیه السلام رسیدن به رضای پروردگار امری اکتسابی است نه موهبتی.