چکیده:
جریان«تجدید نظر طلبی»حادثهای است که در عرصه مذاهب و مکاتب سیاسی- فکری،به وفور اتفاق افتادهاست.انشعاب«چین کمونیست»از اردوی کمونیسم،شاهد زندهای بر این پدیده است.در قلمرو اسلام و دیگر مذاهب نیز،گهگاهی،چنین مسألهای رخ داده است.در تاریخ صدر اسلام و حیات رسول اکرم،با چنین جریانی با دو چهره متفاوت برخورد میکنیم:در قضایائی،فردی و احیانا افرادی،از فضای اسلامی سرباز زده و از فرهنگ اسلامی بیرون رفتهاند و احیانا حرکتهای ناشایست و غیر مقبول انجام دادهاند. و در مواردی نیز،با ظهور«جریانهای ارتداد»مهمی برخورد میکنیم که دست به آشوب زده و هرج و مرج اجتماعی را سبب شدهاند.همانند ظهور پیامبران دروغین:اسود عنسی،مسیلمه کذاب و یا امتناع مرتدان از پرداخت زکات به دولت خلیفه اول.آیا داوری حضرت رسول و قرآن کریم در مورد ارتداد و«غائله دگر اندیشان»چه بوده است؟مسأله- ای است که از نظر تاریخی-فقهی-اجتماعی قابل بحث و بررسی است.این مقاله به اجمال به این سؤال پاسخ میدهد.
خلاصه ماشینی:
"رفتار حضرت محمد در سیره اجتماعی خود در صدر اسلام با چنین افراد و گروهها چگونه بوده است؟ نگارنده میخواهد این مسئله را از چند نظر به اجمال مورد مطالعه قرار دهد.
«إن الذین ارتدوا علی أدبرهم من بعد ما تبین لهم الهدی الشیطن سول لهم و أملی لهم»(52) کسانی که بعد از روشن شدن هدایت برای آنهاست!پشت بهحق کردند،شیطان اعمال زشتی را در نظرشان زینت داده و آنان،را با آرزوهای طولانی فریفته است!(52) در آیه نیز بر این نکته تاکید دارد که مرتدان را شیطان فریب داده و آنها را بر کجروی و پیروی از هوسها ترغیب میکند.
(تاریخ ابن خلدون-جلد 2-بخش چهارم- صفحه 752) این دو روایت تاریخی کاملا نشان میدهد که جنگ مرتدان تنها بهخاطر ارتدادشان نبوده است،بلکه آنها پس از ارتداد خود به ماجراجویی پرداختهاند،فتنه نموده،اند و در نتیجه خلیفه به کشتار آنان پرداخته است.
دقیقا ابن سینا در مورد خود و همفکران خود چنین سروده است: کفر چو منی گزاف و آسان نبود محکمتر از ایمان من ایمان نبود در دهر یکی چو من آنهم کافر پس در همه دهر یک مسلمان نبود حکم مرتد از سیره پیامبر چنانچه قبلا یادآور شدیم.
اما آنجا که ارتداد بهصورت یک واقعه اجتماعی و جریان سیاسی درآمده است و در اواخر حیات رسول اعظم صلی الله علیه و سلم و دوره خلیفه اول اتفاق افتاده است،مسأله طور دیگری مطرح بوده و رهبران اسلامی بهویژه رسول اکرم صلی الله علیه و سلم،با خشونت و مقابله به مثل برخورد شده است."