چکیده:
در این نوشتار،در پاسخ به این سئوال که در هدایت یک تحقیق علمی چه ضوابطی را باید رعایت کرد و در جامعهشناسی،تحقیقات تا چه حدی خود را ملزم به رعایت اینگونه ضوابط میدانند،نکاتی چند شرح شده است.نخست آنکه با توجه به ساختار و کارکردی که تئوری از آن برخوردار است،حضور تئوری در فرآیند شناخت علمی پدیدهها،در واقعیت،امری الزامی ارزیابی شده است؛در حالی که در جامعهشناسی هنوز تصور روشنی از تئوری وجود ندارد.دوم آنکه این نارسایی در فکر تئوری،موجب شده که تحقیقات جامعهشناسی در ایران در اکثر موارد به فراتر از سطح توصیف واقعیات پا نگذارد،و بدین ترتیب رهآوردی مؤثر برای جامعهشناسی نداشته باشد.سوم آنکه با توجه به این دسته از مشکلات،و این که یک علم اساسا چگونه در مسیر پیشرفت قرار میگیرد،تأکید بر رابطهء میان تئوری و تحقیق و آن دسته از مزایایی شده که از این رابطه برای یک علم به دست میآید.این نکات در جمع،پیکرهء نوشتار حاضر را شکل داده است.
خلاصه ماشینی:
"این سئوالات سپس در فرآیند اجرای تحقیق با توجه به شماری از ویژگیهای«جمعیت»مورد مطالعه،مانند سن،جنس،محل تولد، میزان تحصیلات،وضعیت اشتغال،نوع شغل،میزان درآمد،وضعیت تأهل،یا هر نوع ویژگی دیگری اندازهگیری میشود که پژوهشگر در ضمن مطالعات مقدماتی(که باید انجام داده باشد)آنها را برای اندازهگیری میزان گرایش افراد داخل جمعیت به سئوال مورد مطالعه،مؤلفههای تعیینکنندهای تشخیص داده است.
این نقد شامل حال بسیاری از افراد دیگر و از آن جمله کرلینجر هم میشود که چنین جملهای را مسئله معرفی میکند«انواع مختلف انگیزه چه تأثیری میتواند بر فعالیت درسی دانشآموزان داشته باشد؟ (Kerlinger, (71:3791 مسئله در تحقیق اصولا چیزی است بیشتر از سئوال،و به زبان ساده یعنی یافتن توجیه تئوریک برای سئوالی که در فرآیند مشاهده،توجه پژوهشگر را به خود جلب کرده است (Phillips,1971:91) .
البته ممکن است با درک این گونه مشکلات در فرآیند اجرای تحقیق علمی،برای بسیاری این سئوال مطرح شود که چرا تحقیق باید موضوع مورد مطالعهء خود را در این قالب به عنوان مسئله«مطرح کند؟اصلا چه الزامی وجود دارد که یک تحقیق از تئوری استفاده کند؟به اینگونه سئوالات به کرات پاسخ داده شده است؛بنابراین نه طرح سئوال تازگی دارد،نه پاسخی که به آن داده میشود.
ولی نباید فراموش کرد تئوری زمانی برای تحقیق چنین رهآوردی دارد که به مفاهیمی نسبتا دقیق مجهز شده باشد،و این مهم زمانی برای تئوری میسر میشود که تحقیقات به تئوری توجه کنند و در رویارویی با واقعیت به دفعات رابطهء بین متغیرهای شکلدهندهء تئوریها را به آزمون بگذارند تا صحت و سقم محتوای آنها در ارتباط منطقی با هم تعیین شود."