چکیده:
بیان الزام قانونی جبران ضرر ناروا، بحث مسئولیت مدنی را تشکیل می دهد. که گاهی این ضرر ممکن است به خاطر نقض عهد باشد و گاهی نیز عهدی در میان نیست ولی تکلیف عمومی و عدم اضرار به غیر حکم به جبران می کند.
ضرر وارده همیشه قابل جبران نیست بلکه باید شرایطی حاصل گردد که ضرر قابل جبران باشد که یکی از این شرایط، قابل پیش بینی بودن ضرر است که هم در مسئولیت قراردادی و هم در مسئولیت غیر قراردادی محل گفتگو واقع شده و اختلاف نظرهای زیادی هم در مورد اصل لزوم این شراط و تعمیم آن در مسئولیت قراردادی و غیر قراردادی و مبانی آن وجود دارد و در نوع خود بحث نو و جدیدی است که هم در حقوق داخلی و هم در حقوق خارجی محل تضارب آراء می باشد.
در حقوق ایران مهمترین متنی که از قابل پیش بینی بودن ضرر سخن می گوید قانون مجازات اسلامی است که این شرط را در عرصه مسئولیت مدنی پذیرفته است مبانی پذیرش این شرط هم در صورت پذیرش قواعد اخلاقی است چون مسئولیت مدنی ریشه در قواعد اخلاقی و اجتماعی دارد که محدوده آن را نیز باز اخلاق تعیین می نماید که یکی از مرزهای آن رفتار انسان متعارف است که اگر استثنائی هم برای اعمال این قاعده وجود دارد باز براساس همین مبنای اخلاقی است که با معیارهای نوعی قابل اعمال است نه با معیار شخصی.
خلاصه ماشینی:
"در حقوق ایران مهمترین متنی که از قابل پیش بینی بودن ضرر سخن میگوید قانون مجازات اسلامی است که این شرط را در عرصه مسئولیت مدنی پذیرفته است مبنای پذیرش این شرط هم در صورت پذیرش قواعد اخلاقی است چون مسئولیت مدنی ریشه در قواعد اخلاقی و اجتماعی دارد که محدوده آن را نیز باز اخلاق تعیین مینماید که یکی از مرزهای آن رفتار انسان متعارف است که اگر استثنائی هم برای اعمال این قاعده وجود دارد باز بر اساس همین مبنای اخلاقی است که با معیارهای نوعی قابل اعمال است نه با معیار شخصی.
2 /1/3الف-در حقوق فرانسه همان طور که Audit اشاره کرده ماده 1150 قانون مدنی فرانسه در مورد قابل پیش بینی بودن ضرر در مسئولیت قرار دادی است که مقرر میدارد: «مدیون مسئول جبران خساراتی که در هنگام عقد پیش بینی نمیکرده یا قابل پیش بینی نبوده،نیست مشروط بر اینکه عدم اجرای تعهد ناشی از تقصیر عمدی نبوده باشد.
ب-در مسؤولیت غیر قرار دادی در اینجا طرفین،قرار دادی ندارند تا طبق آن مطالبه خسارت صورت گیرد بنابر این مبنای مطالبه چنین خسارتی فقط اخلاقی است که میگوید زیانی بدون جبران نماند و همان طور که زیان بر خود را روانداری بر دیگران هم روا مدار،در این که نوع زیانی که ممکن است بوجود آید باید پیش بینی شود یا نه،در انگلستان آراء مختلفی صار شده که در مجموع این لزوم را نفی مینماید."