چکیده:
این مقاله با روشی توصیفی-تحلیلی و با روش کتابخانهای،با هدف بررسی برخی از مهمترین وظایف دولت دینی در برابر دین و اعتقادات مردم تدوین یافته است. پرسش اساسی این است که،مهمترین وظایف دولت دینی در برابر دین و اعتقادات مردم چیست؟در پاسخ به این سئوال،از زمان تشکیل حکومت در اسلام تاکنون،دیدگاههای متفاوت و گاه متضادی مطرح شده که ریشهء همهء آنها در دو دیدگاه عمده خلاصه میشود:دیدگاهی که اسلام را مساوی با دین،و دولت و جهاد را ابزاری برای گسترش دین و دولت-هردو-میداند و دیدگاهی که اسلام را مساوی دین و جهاد(توأمان)میداند و دولت را ابزار گسترش جهاد و دین مطرح کرده است.نقطهء مشترک دو دیدگاه این است که،دولت در برابر فرهنگ،دینی مردم مسئول نقطهء افتراق آندو این است که دیدگاه اول،دولت و دین را دارای منشأ الهی میداند اما دیدگاه دوم،به اعتبار اینکه دولت پدیدهای تاریخی و بشری است و باید به صورت ابزار در خدمت دین و فرهنگ باشد، خاستگاه و منشأ دولت را لزوما دینی نمیداند.
خلاصه ماشینی:
"در این دستور العمل،پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله مهمترین وظایف حکومت اسلامی را در قبال دین و اعتقادات مردم بیان داشته و از فرماندار خود خواسته است: -قرآن را به همگان بیاموز؛ -مردم را براساس اخلاق پسندیده تربیت کن؛ -سنتهای جاهلی و غلط را از میان بردار؛ -دستورات اسلام را در جامعه زنده و آشکار کن؛ -بیشترین توجه به برپایی نماز باشد؛ -مردم را موعظه کن و معاد را به آنها متذکر شو؛ -معلمان و مبلغان را در میان مردم اعزام کن.
فضل بن شاذان دربارهء فلسفهء وجودی و وظایف دولت دینی-از امام رضا علیه السلام- روایت میکند: اگر خداوند برای آنان پیشوا،فرمانروا،امانتدار و نگهبان قرار نداده بود،شریعت به فرسودگی میگرایید و دین از دست میرفت و سنت و احکام دگرگون میشد و بدعتگذاران برآن میافزودند و بیدینان از آن میکاستند و مسائل بر مسلمانان مشتبه میگردید؛چرا که ما مردم را با وجود همهء اختلافها و تفاوت درخواستها و پراکندگی جهتهایی که با یکدیگر دارند؛ناقص،نیازمند و غیر کامل میدانیم؛پس اگر خداوند سبحان برای حفظ شریعت،زمامدار و محافظ قرار نداده بود،مردم به فساد کشیده شده و مسائل شرعی سنتها و احکام و ایمان دگرگون میشد و در این ارتباط اکثریت به فساد و تباهی میگراییدند.
02 یکی از نکاتی که حکومت اسلامی را از غیر حکومت اسلامی متمایز میسازد این است که در نگاه اسلام،تأمین مصالح معنوی و ایجاد زمینه برای رشد اخلاق و معنویت بهعهدهء حکومت است،ولی شعار اصلی حکومتهای لائیک این است که وظیفهء حکومت،تنها تأمین امنیت و آزادیهاست و هیچ مسئولیتی نسبت به مسائل دینی،الهی و اخلاقی ندارد؛12در صورتی که دیدگاه انبیا، بخصوص پیامبر بزرگ اسلام صلی الله علیه و اله،این است که وظیفهء حکومت،علاوه بر تأمین مصالح و نیازمندیهای مادی،مصالح معنوی نیز هست؛حتی تأمین مصالح معنوی،اهم،ارجح و مقدم بر تأمین مصالح مادی است؛یعنی حکومت باید قانونی را اجرا کند که هدف نهاییاش تأمین مصالح معنوی،روحی،اخلاقی و انسانی باشد."