چکیده:
در این مقاله،شخصیت و آثار ابن قتیبه و ابو حنیفه دینوری به صورت تطبیقی بررسی شده است.ابتدا زندگینامه،مذهب،جایگاه علمی، استادان،شاگردان و آثار این دو شخصیت و میزان تأثیر آن دو در تاریخ،فرهنگ و تمدن اسلامی مورد بررسی قرار گرفته،سپس به ارتباط علمی این دو شخصیت و مقایسه آنها پرداخته شده است. مقاله شامل دو بخش است:بخش نخست،مطالب مقدماتی و بررسی شخصیت و آثار ابن قتیبه دینوری است که در این شماره، تقدیم میشود،و بررسی شخصیت و آثار ابو حنیفه دینوری و مقایسه این دو شخصیت با همدیگر و بررسی میزان تأثیرشان در تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی و جمعبندی و نتیجهگیری،که در شمارهء آینده تقدیم خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"ابن قتیبه خود نیز به این مطلب در کتاب فضل العرب اشاره کرده و گفته است: نسب من در عجم(عجمی بودن من)مانع از آن نیست که در مقابل ادعای جاهلان این قوم،از عرب دفاع نکنم.
ابن قتیبه در کتاب تأویل مختلف الحدیث دربارۀ اهل کلام و معتزله چنین گفته است: در گفتار اهل کلام اندیشیدم و دریافتم که آنها از روی جهل چیزهایی به خدا نسبت میدهند،و با چیزهایی از دیگران عیبجویی میکنند که خود انجام میدهند،خار را در چشم دیگران میبینند،ولی شاخه را در چشم خود نمیبینند.
خاطر نشان میشود حدیث مورد نظر دربارۀ حفظ قرآن است که ابن قتیبه آن را از شعبی در کتاب تأویل مشکل القرآن نقل کرد است: ابو بکر،عمر و علی از دنیا رفتند در حالی که قرآن را حفظ نکرده بودند...
عبد الحمید جندی در کتاب اعلام العرب میگوید: برای من روشن است که ابن قتیبه مجتهد نبوده و مذهبی ویژه خود در فقه نداشته است،و بهطور مسلم مانند اغلب علمای همعصر خویش شافعی نبوده،زیرا سبکی او را در طبقات الشافعیه ذکر نکرده است.
تعبیر الرؤیا:ابن ندیم و ابو طیب لغوی آن را با همین نام ذکر کردهاند،ولی خود ابن قتیبه در مقدمه عیون الأخبار با عنوان تأویل الرؤیا از آن یاد کرده است.
المعارف:این کتاب با همین عنوان به ابن قتیبه نسبت داده شده،ولی حاجی خلیفه در کشف الظنون نام آن را المعارف فی التاریخ ذکر کرده است."