چکیده:
عنوان حامیان اصلی تشیع،این مذهب را در سالهای آغازین سدهء دهم هجری در ایران رسمیت بخشند.محور اصلی این پژوهش،بررسی سابقهء تشیع در دودمان صفوی است.گرایش مذهبی اجداد شیخ صفیالدین،مؤسس طریقت صفویه،همچنان در هالهای از ابهام است.همچنین ادعای نسب سیادت و تشیع فرزندان و نوادگانش نیز همواره در مظان شک و تردید قرار داشته است. دربارهء مذهب شیخ صفیالدین نیز شواهد و دیدگاههای بسیار مغشوش و متضادی ارائه شده است؛برخی او را سنی شافعی و برخی او را شیعه مذهب دانستهاند.با این حال،ما میدانیم که جانشینان شیخ صفی،صحبت از سیادت صفویان به میان آوردهاند. این رویکرد آشکار فرزندان شیخ صفی به تشیع،ما را به این نتیجه میرساند که وی اگر هم شیعه مذهب نبوده،عقاید و آموزههایش متأثر از فضای مذهبی پس از حمله مغول که به نفع تشیع و تصوف و به ضرر تسنن در حال تغییر بود،چنان با عقاید و آموزههای شیعی درآمیخت که جانشینانش به آسانی اظهار تشیع نموده و مریدانشان نیز به سادگی آن را پذیرفتند.چنین زمینهای باعث شد تا آنان به تدریج به شیعیانی متعصب و ضد تسنن تبیدل شده و سرانجام به
خلاصه ماشینی:
"پژوهشگران ایرانی و غیر ایرانی در این زمینه صورت گرفته است،هنوز نمیتوان با اطمینان به این سؤال پاسخ داد که آیا صفویان خاندانی اساسا شیعی بوده یا این که بعدها به مقتضای شرایط و با اهدافی خاص به این مذهب درآمدهاند؟اگر- چنان که مشهور است-دودمان صفوی سنی و شافعی مذهب بودهاند،پس تحول عقیدتی آنها و رویکردشان به تشیع از چه زمانی و با چه انگیزههایی صورت گرفته است؟آیا چنین تحولی دفعتا و یکباره صورت گرفته یا طی فرایندی دراز مدت محقق شده است؟و سرانجام این که چه تحولی باعث شد تا نوادگان شیخ صفیالدین به رغم رویۀ مذهبی اعتدالآمیز نیای بزرگ خویش به شیعیانی متعصب و سنیکش تبدیل شوند؟ از آنجا که هدف اصلی این بررسی پرداختن به سابقۀ تشیع در دودمان صفوی در دورۀ قبل از دست یابی آنها به قدرت سیاسی است،لذا پرداختن به تکاپوهای سیاسی-نظامی رهبران طریقت صفویه ما را از هدف اصلی دور خواهد کرد.
صفوی،به ویژه از زمان شیخ جنید به بعد،خواه متأثر از تصوف و پایگاه طریقتی آنان و خواه در نتیجۀ پیوستن برخی گروههای غالی شیعه به جمع مدیران طریقت صفویه،عناصری از تشیع غالیانه را در خود داشت،لکن شاه اسماعیل و دیگر پادشاهان صفوی از هیچ کوششی برای پیراستن مذهب شیعه از این عناصر غالیانه و صوفیانه و هماهنگ ساختن عقاید خود با تشیع فقاهتی مورد نظر علمای شیعه،فرو گذار نکردند."