چکیده:
همزمان با دیگر کشورهای منطقه،در خلال دو جنگ جهانی،لزوم برخورداری از ارتش منظم و یکپارچه،بیش از بیش در ایران احساس میشد.ازاینرو،سران نظامی ایران تلاشهائی را برای ایجاد چنین ارتشی آغاز کردند.برقراری نظام سربازگیری،در راستای تلاشهائی بود که برای ایجاد اینچنین ارتشی صورت پذیرفت.البته انجام این برنامه،با مشکلات و واکنشهای فراوانی همراه بود.این مقاله،بر آن است تا با استفاده از اسناد و مدارک موجود،به تحلیل و بررسی جربان برقراری نظام سربازگیری در دورهء پهلوی اول بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"» حاکم اصفهان،در پایان با دعوت اهالی به پذیرش نصیحتهایش،با جملات تهدیدآمیز دربارهء اقدامات اهالی، اینگونه اعلامیهء خود را به پایان برد:«به موجب این اعلامیه،به عموم اهالی اطلاع داده میشود که اگر دست از این قبیل تشبثات و شرارتها و اجتماعات برندارند،وضعیت اصفهان صورت دیگری به خود خواهد گرفت و ممکن است فجیعترین وضعیات برای اهالی پیش بیاید.
سرانجام گروهی از طبقات مختلف اصفهان به رهبری حاج آقا نور الله و دیگر علمای اصفهان نظیر شیخ کمال الدین نجفی(شریعتمدار)،آیت الله فشارکی، سید العراقین،سید علی نجفآبادی،سید محمد نجفآبادی، سید محمد صادق مدرس احمدآبادی،صدر العلما،آقای چهارسوقی و گروهی از روحانیون خاندان نجفی(بصیرت منش،8731،ص 892؛مکی،4631،ج 4،صص 704 و 614) تلگرافهائی از طرف حاج آقا نور الله به مجلس و رئیس الوزرا مخابره شد که در آن،آمده بود:تعلیم اجباری،بهتر از نظام اجباری است و نظام داوطلب باید برقرار شود.
ثانیا چنانچه کرارا از طرف دولت اظهار شده است،در قانون نظام اجباری-که برای حفظ انتظامات و تابع حیثیات و تأمین ثغور و حدود مملکتی مفیدترین قوانین است-ممکن نیست هیچگونه تغییر و تأخیری واقع و از اجرای آن صرف نظر شود و همه،باید بدانند که هرگونه اظهار و تقاضائی در این باب، بینتیجه خواهد بود.
(ساکما:037000192؛042100192؛ 48300192)در دستور العملی که برای جمعآوری مشمولان نظام وظیفه در واپسین سالهای پادشاهی پهلوی اول صادر میشد،بر«درستی و صحت عمل و حسن سلوک با مردم»و اهتمام و دقت عمل«که عمل سربازگیری روی مقررات قانون بدون تبعیض»صورت بگیرد،تأکید شده بود."