چکیده:
در تعطیلات ماه مبارک رمضان(شب شنبه،سوم تا هفدهم رمضان 1391 قمری و نوامبر و اکتبر 1971 میلادی)شهید سید محمد باقر صدر،سلسله جلساتی را دربارهء احیای اراضی موات برگزار کرد. وی پیشتر در اول رمضان 1381 قمری7/-2-1962 میلادی همین موضوع را تدریس کرد که بعد خمیر مایهء جزء دوم کتاب«اقتصادنا» باشد.آیة الله سید کاظم حائری،از برگزیدهترین شاگردان شهید صدر این درسها را تقریر کرده،اینک بخش اول آن در اختیار خواندگان گرامی قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"بررسی سه دسته روایات سه اشکال بر این سه مجموعه روایات وارد است: اشکال اول:اشکال مربوط به دستهء سوم چنانکه گذشت موضوع آنها با استصحاب محرز میشود،بیآنکه تفاوتی باشد بگوییم مقصود از«کل أرض میتة لا رب لها»به مفهوم وصف دلالت دارد زمین مواتی که صاحب دارد،از آن امام نیست یا نه.
پاسخ:اگر ملاک سیرهء عام است،باید گفت:سیرهء مردمان بر غصب و تجاوز و انکار ولایت و امامت بود!ازاینرو برای چنین سیرهای،ارزش و اعتباری نمیتوان برشمرد،اما اگر سیرهء شیعه را در نظر بگیریم،سیرهء اینان گرچه نپرداختن خراج بود اما همان اندازه که این کار به معنای مالکیت است، بدین معنا نیز میتواند باشد که اراضی همچنان مال امام باشد اما موقتا خراج را بر شیعیان حلال نموده باشد(البته تا وقتی که به شکل مناسبی نتوانند زمین را به امام تحویل بدهند)مانند شخصی که خانهاش را که نمیتواند از آن استفاده کند،در اختیار دوستانش قرار بدهد تا در آن تصرف کنند و استفاده نمایند اما بدان معنا نیست که خانه از مالکیت وی بیرون برود.
4. چهارمین تلاش،انقلاب نسبت است،یعنی روایات دیگر(اخبار تحلیل)مطرح و گفته شود:اخبار تحلیل دلالت دارد اجرت اراضی انفال برای شیعه در این زمان،حلال شده،در این صورت معارض مجموعه نخست روایات خواهد بود،یعنی احادیثی که بر لزوم پرداخت مالیات و اجرت به امام دلالت داشت اما اخبار تحلیل فقط مخصوص شیعه است،برخلاف مجموعه نخست(یعنی روایاتی که بیان میکرد احیاگر باید مالیات و اجرت بپردازد)که مخصوص غیر شیعه میباشد،بلکه شامل تمامی مسلمانان است."