چکیده:
نگرش تأکید،و تأثیر و تفاوت این نگرش در نوع فتاوای صادره از سوی فقیه را خاطرنشان کردهاند.نویسنده در این مقاله به بررسی «تئوری»مقام معظم رهبری در باب«فقه اجتماعی»و«فقه ادارهء نظام»پرداخته است.«فقه اجتماعی»در مقام«فقه فردی»،نگرشی کلنگر و حاکم بر تمام ابواب فقه است.در این نگاه،استنباطهای فقهی باید براساس فقه ادارهء نظام اجتماعی انجام شود و تمامی ابواب فقه ناظر به امور اجتماع و ادارهء کشور باشد.ازاینرو گسترهای که در فقه اجتماعی مورد بحث قرار میگیرد،تمامی ابواب و مسائل فقه خواهد بود؛زیرا اجتماع و نظام اسلامی،شئون و زوایای مختلفی دارد؛مباحثی در حوزهء اقتصاد،فرهنگ،حقوق،سیاسی،امور بین الملل،و مسائلی از قبیل مسائل نظامی،انتظامی،خانواده،احوالات شخصیه و تمامی مسائل مربوط به زندگی بشری سدر مقولهء مادی و معنوی،و دنیوی و اخروی،که فقیه میبایست همهء آن مسائل را بنابر رفع نیازهای اجتماع و نظام اسلامی مورد بررسی قرار دهد. مقام معظم رهبری با تأکید بر ضرورت این نوع نگرش در فقه،خواستار تدوین،«فقهی نوین»هستند.ایشان ضمن تعمیم گسترهء فقه اجتماعی به همهء ابواب فقه،بر اهتمام فقیهان به استنباط فقهی مطابق با این
خلاصه ماشینی:
"این رهیافت در فقه آیت الله خامنهای،در حقیقت ریشه یافته از مبانی فکری و فقاهتی امام خمینی(ره)است که با تلاش فکری و علمی ایشان،بسط و قابلیتی درخور یافته تا مقدمهای برای تدوین نوین فقهی با نگرش اجتماعی و نظاموار باشد.
از دیدگاه مقام معظم رهبری،نگاه اجتماعی و حکومتی به فقه،در ریزترین مسائل فقهی،حتی«ماء الحمام»!نیز جریان داشته و این نوع نگاه در روند استنباط و اجتهاد در مسائلی از این دست نیز تأثیرگذار است: فقه ما از طهارت تا دیات باید ناظر بر ادارهء یک کشور،یک جامعه و یک نظام باشد.
هـ)نظام دفاعی-امنیتی اگر دشمن تهدید کرد چطور باید دفاع کنیم؟اگر دشمنان داخلی،نفوذیها،گروهکها و ایادی دشمن،در داخل جامعهء اسلامی پیدا شدند و رشد کردند،حکومت با آنها چگونه رفتار بکند؟04 و)مسائل قضایی بنشینند،مباحث مربوط به قضا و شهادات و امثال اینها را تنقیح و مشخص کنند-که خوشبختانه مقداری هم رویش کار شده-چون علمای ما تا پنجاه،شصت سال قبل از این،کار قضاوت هم میکردند.
این(مسئلهء تأثیر شرایط زمان و مکان در فتوای فقهی)یک چیزی است که اگر فقهای بزرگوار ما و فضلای بزرگ در خصوص حوزهء علمیهء قم بر روی آن تکیه کنند،ابواب جدیدی از مسائل اسلامی و احکام الهی برای مردم باز خواهد شد و ما مشکلات جامعه را بر مبانی تفکر اسلامی با شیوهء فقاهت حل خواهیم کرد.
ایشان در همین راستا انتظاری مقدس از حوزههای علمیه دارد: «طرح قفهی جامع،فراگیر و متناسب با نیازهای عصر» فقهی که چارچوبهای مقدس و رایج حوزهها را پاس دارد؛نگرشی نوین را در فقه پیافکند و فقه منحصر به مسائل فردی را به فقه موضوعات شخصی،اجتماعی،سیاسی و حکومتی تبدیل نماید،و از این رهگذر،مشتی آهنین بر دهان یاوهگویان باشد،تا نگویند:فقه اسلامی،فقهی ناتوان و عاری از هرگونه نظام سیاسی،فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی است."