چکیده:
عبادت،فطری و ذاتی انسان است.یکی از این عبادتها،دعا و نیایش است که هرکس ممکن است،نسبت بدان تلقی و برداشتی متفاوت از دیگران داشته باشد؛به همین جهت،دعا ممکن است عابدانه،زاهدانه یا عارفانه باشد.دعای عابدانه معمولا با معاملهگری و دعای زاهدانه با ترس و بیم همراه است؛اما دعای عارفانه از آنجا که عاشقانه است،فی نفسه مطلوبیت دارد و داعی با چنین نگرشی،دیگر منتظر برآورده شدن حاجتهای خود؛بخصوص نیازهای مادی خویش نیست،همین که معشوق به عاشق اذن گفتگو داده،لذتبخش است. در این مقاله سعی بر آن است که ابتدا مباحثی چون:سر وجوب عبادتها،ذکر و یاد حق تعالی و درجهء عبادتها مطرح شود، سپس اندیشههای عرفانی سنایی شامل:خواستههای سنایی به دعا،رابطهء دعا و رضا،رد درخواستهای مادی،شرایط برآورده شدن دعا و رازهای عدم اجابت آن ذکر گردد.بنابراین،اوج لذت و سرمستی سنایی را در مراحل مختلف دعاهای عرفانی وی(مرحلهء تجلی صفاتی و مرحلهء تجلی ذاتی پروردگار)ملاحظه مینماییم.
Worship is intrinsic and natural for human. One form of worship is prayer that each person may have a different idea about it. Thus، prayers are of three kinds: devoutly، austerely and mystically. Devoutly prayers are accompanied with material concerns and austerely prayers are accompanied with fear and worry. But، mystically prayers are love-oriented and، because of this، they are intrinsically acceptable. In such prayer، the person who prays does not expect his needs are satisfied but، instead، he enjoys the permission of dialogue which has been given to him by the Beloved. In this article، first of all، the necessity of prayers، invocation of God and degree of prayers are discussed. Then، Gnostic thoughts of Sanâie like the relationship between prayer and satisfaction، rejection of material requests and the conditions for granting of prayer and the secrets of its not granting are discussed. Finally، it can be concluded that the climax of Sanâie pleasure and ecstasy can be observed in various stages of his Gnostic prayers
خلاصه ماشینی:
از این روست که سنایی معتقد است:وقتی عاشق راستین،دست دل به دعا برمیدارد،فلک چتر رضای الهی را بر سر او میگسترد و مورد رحمت و حمایت خود قرار میدهد: در دعا دست دل چو برگیرد چرخ چتر رضا بر سر گیرد (سنایی،7731:536) در جایی دیگر بر پذیرش و قبول او تکیه میکند و میگوید: با قبول تو ای ز علت پاک چه بود خوب و زشت مشتی خاک (هما،051) شایان گفتن است که ابتدای رضای سالک نیز قناعت است(ابو طالب مکی،624 ق:28/2)؛بر همین اساس سنایی در برابر خواستهء محبوب ازل،هرچند بظاهر زیان باشد،خشنود و نسبت به سود جهان بیاعتناست و به اندک معاشی قناعت میکند: باد نعمای توست بود جهان ای زبان تو به که سود جهان (سنایی،7731:051) شرایط استجابت دعا به اعتقاد«سنایی»دعا که از جملهء عبادتها محسوب میشود(نهج الفصاحه،5831:932؛انصاریان،3831:132)،دارای شرایطی است که به واسطهء آنها زودتر مستجاب میگردد؛از قبیل:طلب،درد،نیاز شدید،تضرع و زاری،توبه،سوز و اشتیاق و...