چکیده:
در نگرش بنیادین اسلامی، چگونگی تقسیم بیتالمال با عدالت، ارتباطی تنگاتنگ یافته و پیامدهای مهم اقتصادی و اجتماعی دارد. نوشتار حاضر، با استفاده از روش تحلیل تاریخی، به بررسی روشهای تقسیم بیتالمال در صدر اسلام پرداخته و میان سه شیوه توزیع بیت المال در آن دوره تمایز قائل میشود: شیوه تقسیم فوری و بالسویة بیتالمال از سوی پیامبر اعظم(، خلیفه اول و امیرمؤمنان علی(؛ روش تقسیم سالانه و تفضیلی بیت المال از سوی خلیفة دوم و شیوة انباشت بیتالمال و هزینهسازی دلبخواهی که از سوی بیشتر زمامداران پسین دنیای اسلام مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس شواهد تاریخی، عدول از شیوه تقسیم مساوی بیت المال موجب شکل گیری شکاف طبقاتی در جامعه شد. بر این اساس، علیرغم عدول زمامداران اسلامی از سیره پیامبر اعظم( در تقسیم مساوی بیت المال، این رویه همواره به عنوان رویه ای آرمانی تلقی شده است.
Fundamentally in the view of Islam, the method of distribution has an intimate relationship with justice and therefore has important economic and social implications. This paper reviews the methods of bait-ul-Maal treasury distribution during the advent of Islam. Using historical analysis, three methods of distribution have been determined including (1) immediate, equal distribution of public wealth by the Holy Prophet (S), the first caliph, and Imam Ali (‘A); (2) biased annual distribution by the second caliph; and (3) amassment of public treasury and arbitrary expenditure by the majority of later rulers of the Muslim people. According to historical evidence, divergence from the method of equal distribution of public treasury resulted in formation of class gaps in the society. Accordingly, though Islamic rulers digressed from the manner of the holy Prophet (S) in dispensation of public wealth, his way has perpetually been considered the ideal method.
خلاصه ماشینی:
"به درستی معلوم نیست که علیرغم رویه سابق خلیفه دوم در تقسیم مساوی بیت المال، چرا او پس از گسترشفتوح، 236 و فراوان شدن اموال، 237 به تقسیم تفضیلی بیتالمال روی آورد؟ بنا بر گزارشی، عمر خود در یک مورد، با پافشاری بر اینکه همة مسلمانان چهشریف و چه پست از بیتالمال سهمی یکسان دارند، مالی را به تساوی میان آنان تقسیم کرد، و با این گونه تقسیم، سهم هر مردی فقط نیمدینار شد.
278 با این همه، یعقوبی در گزارشی متناقض و نیز منفرد، پس از اذعان به اینکه عثمان از اموال به خویشانش میبخشید، وآنان را مقدم میداشت، نگاشته است که او در تقسیم بیتالمال میان مردم به تساوی رفتار کرد.
282 در این حال، هرگز تقسیم بیتالمال را از روش تفضیلی به روش تساوی بازنگرداند، بلکه چنانکه گذشت، بر پایة نگرشی متمایز به بیتالمال، به انباشت اموال و نیز بخشش دلبخواهی به نزدیکان خود پرداخت.
290 بر این اساس، بنا به اذعان مسعودی، علی( زمینهایی را که عثمان به دیگران بخشوده بود، از آنان بازستاند، و بیتالمال را بالسویه میان مردم تقسیم کرد، بدونآنکه کسی را بر دیگری تفضیل دهد.
در این ارتباط، شایان توجه است که علی( با وجود هزینهسازی از سهم شخصی، همچنان بر شیوة تساوی تأکید داشت؛ چنانکه در یک مورد نسبت به اصل بیتالمال مسلمین، با رد تقسیم بالتفضیل، تصریح کرد:« اگر این اموال از خودم بود به گونهای مساوی در میان مردم تقسیم میکردم، تا چه رسد که جزو اموال خداست»."