چکیده:
تحلیل ویژگیها و کارکردهای بازار اسلامی یکی از مباحث مهم اقتصاد اسلامی است که کمتر بدان پرداخته شده است. در مقالة حاضر، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی ویژگیهای بازار اسلامی در نظریه و عمل میپردازیم. فرضیة اصلی مقالة ما این است که بازار اسلامی را میتوان با ویژگیهای شفافیت، تطابق با شرع، حاکمیت اخلاق اسلامی، و هدایت و نظارت دولت بازشناسی، و جلوههایی از تحقق این ویژگیها را در سابقة تمدنی آن مشاهده کرد. شفافیت در بازار اسلامی، از طرفی، متأثر از فضای فیزیکی بازار اسلامی است که یاد خدا و ترس از روز قیامت را تقویت میکند؛ و از طرف دیگر، ناشی از انگیزههای قوی و الهی عاملان اقتصادی برای پرهیز از پنهانکاری اطلاعاتی است. کاهش قیمت، تسهیل مبادلات، افزایش اضافه رفاه مصرفکننده، اضافه ارزش تولیدکننده، و سرانجام افزایش کارایی بازار، از نتایج این «شفافیت قوی» است. در کنار نظارت رسمی دولت، حضور و ارتباط موثر حوزههای علمیه و مساجد در بازار شکل گرفته در تمدن اسلامی تاثیری شگرف بر رعایت موازین شرع و اخلاق اسلامی در بازار داشته است. این نهادهای اسلامی با دمیدن روح تقوی در بازار، موجب از بین رفتن زمینههای فساد مالی و بروز آثار تربیتی اهتمام به لقمه حلال می شوند.
The analysis of the features of Islamic market is one of the important subjects in Islamic economics, which has been hardly dealt with. Present research investigates the features of Islamic market in theory and practice, using a descriptive – analytical method. The main hypothesis of the research is that Islamic market can be recognized with such features as transparency, conformity with religious law, domination of Islamic ethics, direction and regulation of state, and that some manifestations of the realization of these features can be observed in the civilizational background of Islamic market. Transparency in Islamic market is affected by physical environment of Islamic market which strengthens Allah’s remembrance and fear of Doomsday, on the one hand. On the other hand, it results from strong divine motives to avoid being secretive about data. Price reduction, facilitating the exchanges, increasing the welfare of consumers, manufacturer’s added value, and finally increase in market efficiency, are among the outcomes of this strong transparency. In addition to state official regulation, the presence of seminaries and mosques in markets, which are formed in Islamic civilization, and their effective relationships with these markets have had a great impact on the observance of the prescriptions of divine law and Islamic morals in the market. Through inspiring the spirit of piety in the market, these Islamic institutions will cause the elimination of the bases of financial corruption, and emergence of the moral outcomes of seeking lawful morsel.
خلاصه ماشینی:
"182 چنانکه گفته شد، بازار اسلامی تنها فضا یا سازو کار مبادله نیست تا میان انبوه خریداران و فروشندگان فقط رابطة خشک خرید و فروش بر اساس سوددهی و افزایش مطلوبیت برقرار باشد؛ بلکه به دلیل نگرش خلیفةاللهی انسان و حبیباللهی کاسب، و نگاه مزرعة آخرت بودن به دنیا و وجود نهادهایی چون مسجد و حسینیه (با کاربردهای گوناگون فرهنگی، اجتماعی، و سیاسی) و حوزههای علمیه در ترکیب بازار اسلامی، این بازار از ویژگیهای کسب حلال، حاکمیت اخلاق، انصاف و شفافیت برخوردار است.
نشانههای شفافیت در بازار اسلامی از این قرار است: کراهت تلقی رکبان، 193 منع از خرید و فروش بین شهری و روستایی (و استفاده از رانت اطلاعاتی)، تأکید بر تدوین قرارداد و گرفتن شاهد در ثبت آن، 194 مباشرت در انجام معاملات مهم، 195 کراهت معامله با کودکان، 196 لزوم معلوم بودن وزن، پیمانه یا تعداد (به حسب نوع کالا)، ضرورت معامله در هر شهر با واحدهای اندازهگیری همان شهر، 197 منع از خرید و فروشهای تصادفی به صورت «منابذه»، «ملامسه»، و «حصاة» 198 در فقه اسلامی، و منع از پوشاندن عیب کالا.
» کراهت تلقی رکبان (و استفاده از رانت اطلاعاتی)، تأکید بر تدوین قرارداد و گرفتن شاهد در ثبت آن، مباشرت در انجام معاملات مهم، کراهت معامله با کودکان، لزوم معلوم بودن وزن، پیمانه یا تعداد (به حسب نوع کالا)، ضرورت معامله در هر شهر با واحدهای اندازهگیری همان شهر، منع از خرید و فروشهای تصادفی به صورت «منابذه»، «ملامسه»، و «حصاة» در فقه اسلامی، و منع از پوشاندن عیب کالا، از نشانههای شفافیت در بازار اسلامی به شمار میروند."