چکیده:
دو وظیفه اساسی در آموزش و پرورش بر عهده منابع مالی است:یکی به عنوان نهادهء آموزشی و دیگری ابزاری ساستگذاری.طی سالهای اخیر،وجه و نقش سیاستگذاری منابع مالی در مدیریت و راهبری مؤثر امور که از طریق یک الگوی تخصیص منابع عملیاتی میشود،و همچنین در تحقیقات مالیه آموزش به شدت مورد توجه قرار گرفته است.در این مقاله،نخست وضعیت کارآیی و برابری آموزشی در ایران همراه با ویژگیهای یک سازوکار الگوی مطلوب تخصیص منابع در آموزش و پرورش(متناسب با شرایط ایران) بررسی شده سپس الگوریتم مناسب(شامل عناصر،تخمین،اعتبارسنجی و ارزشیابی)و مراحل اجرایی آن بحث و تبیین شده است.در این رابطه دریافتیم که(1)آموزش و پرورش ایران با مسائل بسیار مواجه است که سازوکار تخصیص به منزلهء یک ابزار مدیریتی و راهبری توانمند و مؤثر،میتواند بخش اساسی این مسائل را مرتفع سازد و(2) بهرهگیری مؤثر از این ابزار،منوط به تحقق یافتن چهار شرط است:(الف)مهیا کردن امکانات و شرایط مناسب(از قبیل اصلاحات اداری-مدیریتی،تغییر دادن نگرش دستاندرکاران نسبت به نقش ابزار و منابع مالی و پذیرش منطق اقتصادی-عقلانی در تصمیمگیریها)،(ب)طراحی و تدوین مناسب(از نظر اعتبارات و کفایت)همراه با اجرای مؤثر الگوی ریاضی تخصیص ستانده-محور،(ج)نظارت و ارزشیابی مستمر،و(د)ارائه آموزشهای مناسب و مستمر به همه دستاندرکاران.
خلاصه ماشینی:
دریافتیم که (1)آموزش و پرورش ایران با مسائل بسیار زیاد مواجه است که سازوکارهای تخصیص به مثابه یک ابزار مدیریتی و راهبری توانمند میتواند بخش اساسی این مسائل را مرتفع سازد و(2) بهرهگیری مؤثر از این ابزار،منوط به تحقق یافتن چهار شرط اساسی است:(الف)مهیا کردن امکانات و شرایط مناسب(از قبیل اصلاحات اداری-مدیریتی،تغییر دادن نگرشها نسبت به نقش ابزار و سازوکارهای مالی و پذیرش منطق اقتصادی در تصمیمگیریها)،(ب)طراحی،تدوین و اجرای الگوی ریاضی تخصیص ستانده-محور مناسب(از لحاظ اعتبار،کارآیی و کفایت)،(ج) نظارت و ارزشیابی مستمر،و(د)ارائه آموزشهای مناسب و مستمر برای همه دستاندرکاران.
همچنین،ابعاد و مبانی نظری و الزامات اجرایی الگوی تخصیص منابع مالی در این مقاله ارائه شد؛با این حال،با توجه به فقر شدید مطالعات علمی،عملیاتی کردن مباحث و اجرای مطلوب الگوی تخصیص،مستلزم انجام طرحهای پژوهشی متنوعی است که در این رابطه حوزههای حائز اولویت عبارتند از:ارزیابی کفایت آموزشی(به تفکیک کمیت و کیفیت آموزش)،تحلیل هزینه، ارزیابی نابرابریهای آموزشی،ارزیابی تأثیر ابزارهای مالی بر پیشرفت تحصیلی،راههای ارتقای اثربخشی و کارآمدی عوامل و واحدهای آموزشی،راههای ارتقای اثربخشی ستاندههای آموزشی (کارآیی خارجی)،و نحوهء تقویت تعامل و ارتباط میان زیرنظام تأمین و تخصیص منابع مالی با سایر زیرنظامهای آموزش و پرورش،چگونگی ارتقای سطح رقابت میان عاملان و واحدهای آموزشی برای توسعه کمی و کیفی آموزش،نحوهء دستیابی به نظام مدیریتی و تصمیمگیری نامتمرکز،نحوهء تشکیل نظام ارزشیابی مناسب و کارآمد،چگونگی تقویت ارتباط میان عناصر گوناگون آموزش و پرورش با بهرهگیری از ابزار مالی،نحوه شناسایی دانشآموزان غیر برخوردار،ارزیابی میزان اثربخشی و کارآمدی کمکهای دولت و...