چکیده:
در رویکردی ژئوپلیتیک،ناامنی اجتماعی در مناطق شرقی کشور یکی از مسائل اصلی است که امنیت ملی ایران را خدشهدار و تهدید میکند.بر این اساس،پژوهش حاضر بهطور خاص به بررسی رابطه میان موقعیت ژئوپلیتیکی و میزان ناامنی اجتماعی در شهرستان مرزی خواف در مجاورت کشور افغانستان و شهرستان غیر مروی رشتخوار میپردازد.در تبیین نظری این مسئله،از رویکردهای اجتماعی،تاریخی،اقتصادی،بین المللی و ژئوپلیتیکی-فضایی استفاده شده است.برای بررسی مسئله پژوهش،روش پیمایش1و برای جمعآوری دادهها از تکنیک پرسشنامه بهرهبرداری شده است.در تعریف عملیاتی مفهوم ناامنی اجتماعی،معرفهایی چون قتل،آدمربایی،مجروحیت و خسارت مالی مورد توجه قرار گرفتهاند.متغیرهای مستقل با شاخصهایی چون فاصله از مرزهای بین المللی،وجود پاسگاههای انتظامی،تراکم جمعیتی و موقعیت کوهپایهای یا غیر کوهپایهای بودن سکونتها تعریف شدهاند.در تحلیل دادهها،علاوه بر استفاده از ضریبهای همبستگی پیرسون و اتا2و تحلیل رگرسیون چند متغیره با استفاده از نرمافزار SPSS ،از نرمافزار GIS که بیشتر برای مدلسازی،تحلیل و نمایش اطلاعات مکانی و غیر مکانی(توصیفی)در حوزهء جغرافیا به کار میرود نیز استفاده شده است.یافتهها و نتایج پژوهش برحسب آزمون فرضیهها حاکی از آن است که رابطهء معناداری میان موقعیت ژئوپلیتیکی که دربرگیرندهء متغیرهای مستقل است و میزان وقوع ناامنی اجتماعی وجود دارد.مقدار ضریب تعیین(36/0)حاکی از آن است که متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده توانستهاند 36 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین کنند.
خلاصه ماشینی:
"نمودار شمارهء 1 که رابطهء میزان فاصله از مرزهای بین المللی را با وقوع ناامنی در این منطقه برحسب تحلیل دادهها با نرمافزار سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)نشان میدهد،حاکی از آن است که 68/27 درصد از ناامنیهای اجتماعی در محدودهء فاصله از نقطهء صفر تا 40 کیلومتری عمق کشور روی داده است که با عنایت به تعداد کم سکونتگاهها در این منطقه و تراکم جمعیتی پایین آن، فرضیهء ما تأیید میشود(ملاحظهء توامان نمودار شمارهء 1 و نقشهء شمارهء 1،واقعیت ناامنی بیشتر در این منطقه را روشن میسازد)و ناامنی اجتماعی به وقوع پیوسته از نقطه صفر مرزی تا فاصلهء 80 کیلومتری عمق،شامل 66 درصد کل ناامنیهای دو شهرستان(مجموع ستونهای اول و دوم)است.
همانگونه که در جدول شمارهء 1 مشاهده میشود،برای آزمون این فرضیه با توجه به متغیرهای تحقیق برای تعیین وجود رابطه و تعیین شدت آن از ضریب همبستگی اتا استفاده شده و با استناد به نتایجی که به دست آمده است و همچنین سطح معناداری 759%که در جدول مشاهده میشود،رابطهء آماری معناداری بین حضور عامل انتظامی در آن دورهء زمانی(1380-1374)و میزان وقوع ناامنی اجتماعی در منطقهء مورد مطالعه وجود ندارد.
نتیجهگیری با توجه به موقعیت خاص ژئوپلیتیک منطقهء مورد مطالعه که با مرزهای بین المللی ایران و افغانستان شروع میشود و وقوع ناامنی اجتماعی گسترده در دورهء زمانی معین(1380-1374) در آن،از بررسی فرضیههای پژوهش استنباط میشود که ناامنی اجتماعی در این مناطق تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی قابل تعریف و تبیین است و هریک از مفاهیم به کار رفته در رویکردهای نظری و رابطهای که از آنها دریافت میشود،بخشی از واقعیتهای ناامنی اجتماعی را تبیین میکنند."