چکیده:
نگاهی گذرا به زندگی نامه و شخصیت عکرمه و ارائه روش تفسیری اوست. عکرمة - مولی ابن عباس - (25-105 ه .ق.( از مفسّران تابعین است. نویسنده پس از ذکر تاریخ زندگانی وی از جمله ورود به جمع تابعین و سفرها و اخذ جوائز و دوران پایانی زندگی، به مشایخ و استادان و شاگردان عکرمه اشاره کرده و اتهامات رجالیان را درباره شخصیت وی به ویژه کذاب بودن و دروغ بستن بر ابن عباس، گرایش به مذهب خوارج، ناخشنودی معاصران از عکرمه، روایت نکردن مالک از عکرمه، روایت ابوبصیر از امام باقر(ع) درباره عکرمه عدم نقل روایت از امام باقر(ع) و اعتقاد به نزول آیه تطهیر در شان زنان پیامبر مورد نقد و بررسی قرار داده و همه را رد میکند. سپس فضای سیاسی و اجتماعی عصر عکرمه را به تصویر کشیده و با اشارهای گذرا به تفسیر در عصر رسالت، عصر صحابه و عصر تابعین، مدارس عمده تفسیر در عهد تابعین - مدرسه مکه، مدرسه مدینه، مدرسه کوفه و مدرسه بصره - را معرّفی و ویژگیهای تفسیر تابعین و منابع تفسیر تابعی را بیان کرده است. در ادامه قرآن، حدیث پیامبر، سخنان صحابه، اسباب نزول، اخبار اهل کتاب، اجتهاد و استنباط و اشعار کهن عرب را از مهمترین منابع و مصادر عکرمه برشمرده و جلوههای ویژه در تفسیر عکرمه را با ذکر نمونههایی به تفصیل مورد توجه قرار داده است.
خلاصه ماشینی:
"دلیل دیگر ما در تأیید اینکه عکرمه تنها در بعضی مسائل با خوارج موافق بوده است این است که او را به یک مذهب متهم نکرده اند ـ گاهی او را صفریه، گاه از اباضیه و در مواردی هم از جمله معتقدان به بیهسیه دانسته اند، عده ای نیز عنوان کلی خوارج را بر وی اطلاق کرده اند66 که خود نشان از تطبیق بعضی اعتقادات وی با بعضی مسائل همه این مذاهب دارد؛ چنان که علامه تستری در تأیید همین مطلب می نویسد: «عکرمه تنها در تکفیر اهل سنت معتقد به رأی و نظر خوارج بوده است، نه در تکفیر امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع).
اما در زمان تابعان که شمار ایمان آورندگان از اهل کتاب رو به فزونی نهاد و نومسلمانان در تشریح آیات از پیش دانسته های خود بهره جستند، روایات اسرائیلی بسیاری در تفسیر وارد شد و این شروع جریانی بود که تفسیر اسلامی را در معرض خطر قرار می داد و مسلمانان بدون توجه به اثرات آینده آن و تنها از سر اشتیاق به فهم جزئیات بیشتر برخی آیات قرآن، درگیر آن شده مورد سوء استفاده احبار یهودی و علمای مسیحی قرار گرفتند.
و اما روایاتی که ذیل آیه تطهیر آمده و نشان می دهد که عکرمه آیه را ویژه همسران پیامبردانسته، مانند آنها از ابن عباس و سعید بن جبیر نیز نقل شده که بیشتر به دروغ بستن می ماند،136 البته حل این مشکل نیازمند بررسی دقیق روایات مزبور و رجال سلسله سند آن می باشد."