چکیده:
تاریخچهای از تلاشهایی که در زمینهء طبقهبندی مناطق تحت حفاظت از سال 1969 تا سال 1987 که نخستین راهنمای رسمی آی.یو.سی.ان منتشر گردید ارائه شده است.این راهنما که مشتمل بر 8 طبقه اصلی و 2 طبقه فرعی بود بیش از یکدهه در سراسر جهان به تجربه کشیده شد.بیشتر کشورها تلاش کردند که مناطق تحت حفاظت خود را از نظر خصوصیات،اهداف مدیریت و معیار گزینش با این راهنما تطبیق دهند. دستاوردها و فواید این راهنما جمعبندی و ارائه شده است.کاستیهای این راهنما که باعث شد در سا ل1994 مورد تجدید نظر قرار گرفته و طبقهبندی جدیدی ارائه گردد بقرار زیرند:
-همه طبقات راهنما قابل تطبیق به همه شرایط نبودند.
-عناوین،اهداف مدیریت و نحوه گزینش برخی از طبقات مبهم بودند.
-باترمینولوژی جدید حفاظت همخوانی نداشتند.
-مسائل نوین دههء اخیر نظیر تنوع زیستی،توسعه پایدار،پدیده گلخانهای در راهنما ملحوظ نشده بود.
-دستاوردهای بیولوژی حفاظت در دههء اخیر را در بر نمیگرفت.
-نقش جوامع محلی و مشارکت آنها در حفاظت مستمر در طبقات کم رنگ بود.
-بعضی از مناطق به علت موقعیت بینابینی قابل تطبیق به یک طبقه مشخص نبودند.
با توجه به موارد فوق آی.یو.سی.ان از سال 1984 در صدد برآمد که راهنمای طبقهبندی مناطق را مورد بازنگری قرار داده و آنرا به هنگام نماید.در کنگره کاراکاس نیز ضرورت تغییر راهنمای طبقهبندی مناطق مورد تاکید قرار گرفت.در سال 1994 با توجه به دستاوردهای تجربی کشورها از کاربرد راهنمای فوق طبقهبندی جدیدی ارائه گردید.این راهنما مناطق تحت حفاظت را بر حسب 9دسته اهداف مدیریت در 6 طبقه تفکیک کرده است و الویت هر یک از اهداف مدیریت را در هر طبقه مشخص نموده است.این راهنما دارای مزیتهایی است که در مقاله ذکر شدهاند.سادگی،سهولت
خلاصه ماشینی:
"برای تعیین موقعیت همترازی مناطق حفاظت شده با یکی از طبقات راهنمای جدید و رفع بلا تکلیفی،پیشنهاد شده است که محدودههای امن آنها از(تصویرتصویر)افزایش یابد تا بتوان این مناطق را با طبقه VI که برای حفاظت از تنوع زیستی اختصاص یافتهاند همتراز نمود و اهداف مدیریت این طبقه را بر آنها اعمال؟؟این مقاله فواید این اقدام و ضرورت آن از جنبههای مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
در بین این دو حد،اهداف مدیریت بسیار متفاوت بوده و عمدهترین آنها به قرار زیر میباشند: 1-پژوهش علمی 2-حفظ دست نخوردگی 3-حفظ گونهها و تنوع ژنتیکی 4-نگهداری و حفظ خدمات زیست محیطی 5-حفظ سیماهای طبیعی و فرهنگی ویژه 6-تفریح و توریسم 7-آموزش 8-استفادهء پایدار از منابع و اکوسیستمهای طبیعی 9-حفظ و نگهداری از ویژگیهای سنتی و فرهنگی با توجه به تلفیق و اولویتهایی که میتوان در رابطه با هدفهای عمدهء مدیریت فوق الذکر در نظر گرفت طبقات کاملا روشن و متمایزی از مناطق حفاظت شده را میتوان از یکدیگر تفکیک نمود.
طبقهبندی مناطق تحت مدیریت: در طبقهبندی جدید و تغییراتی که در شش طبقه از مناطق داده شده(طبقاتی که در فهرست پارکهای ملی و مناطق حفاظت شده ملل متحد)قرار دارند هر طبقه تحت عناوین زیر مورد بررسی قرار گرفته است(4): *تعریف *اهداف مدیریت *راهنمای انتخاب *مسئولیت(سازمانی)تشکیلاتی *همترازی طبقه با سیستم 1978 طبقه I ذخیرهگاه طبیعت محدوده شده/مناطق بکرو مهار نشده strict nature reserve/widerness area طبقه(تصویرتصویر):ذخیرهگاه طبیعت محدود شده( strict nature reserve ):مناطق حفاظت شدهای که عمدتا برای مطالعات علمی تحت مدیریت قرار میگیرند.
راهنمای انتخاب: *منطقهء مورد نظر برای گزینش در طبقه(تصویرتصویر)باید تا آن حد بزرگ باشد که بتواند یگانگی اکو سیستمهای متشکله را تضمین کرده و دستیابی به اهداف مدیریت را که منطقه به خاطر آن تحت حفاظت قرار گرفته است ممکن سازد."