چکیده:
شهرهای ایران و فضاهای آن سابقهای طولانی و شکوفا دارند-فضاهای شهری همیشه به عنوان یک عامل پیوند دهنده در سازماندهی کالبدی شهرها به حساب میآیند.
محقق است که یک سونگری درباره شهرهای ایران،در بهترین شرایط ممکن کار پرمخاطرهای است.زیرا طیف وسیعی از نیروهای تاریخی و طبیعی در سراسر کشور نقش خود را بازی کردهاند و شرایط کالبدی مخصوصی را در هر الگوی سکونتی بوجود آوردهاند.اما در کنار این حقیقت که هر شهر ایران خصوصیت و محیط طبیعی خود را دارد، یک نفر به آسانی میتواند ببیند که این تفاوتها در چهارچوبی اتفاق میافتد که بطور بارزی از دو جهت یعنی،یکی مبانی پایهای و دیگری جزئیات،یا یکدیگر شباهت دارند.در حال حاضر تغییرات عمده و اساسی دیگری در حال وقوع است که بعضی از آنها شهرها و فضاهای آن را در ورای تمییز تغییر دادهاند.این تغییرات مقیاس جدیدی به شهرها میدهند که خارج از مقیاس و کنترل انسان است.اگر گریزی از این تغییر و مقیاس جدید نیست،بر مسئولین و شهرسازان فرض است که ضمن حفظ مقیاسهای موجود در بکارگیری مقیاس جدید،ماهرانه عمل کند.و بالاخره با تحلیل برسابقه تاریخی شهرهای ایران در کوششی برای تعریف مقیاس انسانی با تشریح سیستمهای شهری و جزئیات آن که متجاوز از 5000 سال شهرنشینی اتفاق افتاده است نقطه نظرهایی برای مدیران و برنامه ریزان شهری یادآور شود.
در مقاله حاضر هر چند به صورتی گذرا،بعضی فاکتورها که توسعه شهرهای ایرانی و فضاهای درون آن را شکل دادهاند،مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.با این اعتقاد که نیروهای تاریخی در ایران یک سیستم شهری عقلائی و متفاوت از یکدیگر را بوجود آوردهاند و مشکل موجود شهرهای ایران جابجایی این نیروها و یا به عبارتی استفاده از تکنولوژی جدید است که در تقابل با بخش کهن و نیروهای تاریخی قرار دارند.
خلاصه ماشینی:
"در این مقاله علاوه بر موارد فوق در جایی که ضرورت ایجاب کند به سابقه تاریخی شهرهای ایران،فضاهای شهری و مقیاس انسانی و تشریح این سیستم خردگرا و سنتی و جزئیات آن یعنی چیزی که در زمانی متجاوز از پنجهزار سال شهرنشینی در ایران توسعه پیدا کرده است نیز پرداخته خواهد شد ویادآوری این نکته که کجا سنتها و بدعتهای تازه با الگوهای موجود سازگاری دارند و در کجا با هم در تناقض قرار میگیرند.
3-تجارت4 عامل دیگر که اثر قابل توجه آن در روی توسعهء شهرهای ایران محسوس بود تجارت فوق العاده شهری بود،این موضوع هنوز در خاورمیانه به دلیل وابستگی پراهمیت ماهیت طبیعی، موقعیت تاریخی تجارت بینالمللی در خاورمیانه به قدرت خود باقی است و به هر صورت روشن است که کاروانسراها و تجارت داخلی منطقهای در توسعه اکثر شهرهای ایران مهم بودهاند.
تکنولوژی ماشین و امثال آن در شهرها جایگاه خود را دارند،شهر به نوبه خود از توسعه خدماتو صنعت بهره خواهد گرفت و بالاخره هر شهروند نیز شاید به نحوی از تمامی این تغییرات بهره گیرد ولی ملاحظات و نگرانی،در ارتباط با آثار سویی است که این تحولات و دگرگونیها بر عناصر شهری یعنی فضاهای معماری و شهرسازی محل زندگیمان و از همه مهمتر برکیفیت زندگی در شهر دارد.
بدیهی است این بدان مفهوم نیست که یک مدل کلی توسعه میتواند برای کلیه شهرها ساخته و پرداخته شود بلکه ساخت آن چنان مدلی مورد نظر است که قابلیت انعطاف در رابطه با مختصات تاریخی- جغرافیایی،و اقتصادی-اجتماعی داشته و جوابی متفاوت از آنچه امروزه به شدت در جریان توسعه شهرهای ایران اتفاق میافتد عرضه کند."