چکیده:
زیست و زندگی ندارد و دیگر به هیچ عنوان و تحت هیچ قالبی به این جهان برنمیگردد.جاودانگی مبحثی است که پیشینهای به اندازهء تاریخ زندگی بشر دارد.عطار از جمله کسانی است که در آثار خود دربارهء این اندیشهء بنیادی زندگی بشر اظهار نظر کرده است.او جلوههای چندی برای جاودانگی قائل است.از جمله:ماندن در یادها و خاطرهها،توالد نسل و...،ولی مهمترین نمود جاودانگی را فانی شدن در خدا و باقی شدن به او میداند.عطار مانند بیشتر عارفان اسلامی،انسان را دارای دو بعد روح و جسم میداند و معتقد است که آن چیزی که ارزش دارد روح است نه جسم. پس باید روح و جان را در این عالم تصفیه کرد؛ولی با این اوصاف به نظر میرسد که در برخی از آثار خود(همانطور که در متن هم آمده است)معتقد به معاد جسمانی و روحانی هردوست.همچنین طبق اعتقاد دینی خود به جهان بعد از این جهان و برپا شدن محکمهء عدل الهی در آن جهان معتقد است که آن را در قالب مباحثی مانند:بهشت،جهنم،برزخ،پل صراط و..عنوان میکند.عطار همچنین تناسخ را منکر است و میگوید هر انسانی که به این عالم آمد یکبار بیشتر فرصت
خلاصه ماشینی:
"عطار در جاهای مختلف بیان میدارد که هر انسانی یکبار آمده و یکبار هم میمیرد و محال است کسی که از این دنیا رفت دوباره بتواند به این جهان برگردد: چرا خفتی تو چون در عمر بسیار نخواهی شد ز خواب مرگ بیدار (اسرارنامه،ص 271) گیرم که ترا لطف الاهی آمد در ملک تو ماه تا به ماهی آمد در هر وطنی سرای و باغی چه کنی میپنداری که باز خواهی آمد (عطار،ص 811) بس کس ز کوچه هوس برنامد تا از دو جهان به یک نفس برنامد از بسکه درین بادیهی بیسروپای رفتند فرود و هیچ کس برنامد (همانجا) به هیچ عنوان کسی که از این دنیا رفت دوباره روی دنیا را نمیبیند: بدان ای پاک دین گر پاک آبی که آن ساعت که زیر خاک آبی قدم بیرون نهی از کوی دنیا نبینی نیز هرگز روی دنیا چو رفتی رفتی از دنیا و رفتی دگر هرگز به دنیا در نیفتی (اسرارنامه،ص 27) آن چیزی که در امتهای پیش تحت عنوان مسخ شدن مطرح میشد،در امت حضرت محمد(ص)حذف شد و به آنها در این زمان کاری ندارند،ولی عطار این را هم بیان میکند که گرچه مسخ ظاهر برداشته شده است اما مسخ باطن برداشته نشده است: امت پیغامبر آخر زمان یافتند از مسخ گردیدن امان آنکه در دنیا امانشان دادهام تا بروز دین زمانشان دادهام گر کسی از امت او این کند خویش را در حشر مسخ دین کند (همانجا) نکتهء دیگری که در این زمینه باید به آن توجه داشت این است که گفتهاند مردم پس از مرگ به صورتی دیگر محشور خواهند شد،یعنی به صورتیکه با صفات ایشان سازگار باشد."