چکیده:
با روی کارآمدن ایلخانان در ایران،ایرانیان و دستگاه دیوانسالاری آنان دست اند کار بازسازی سنتها و روشهای گذشته شدند.سکههای دورهء ایلخانی نشان دهندهء تحولات سیاسی،اجتماعی و مذهبی است که با بررسی آنها میتوان به برخی از تحولات آن دوره پی برد. این سکهها،از سوی ایلخانانی چون غازان خان،اولجایتو و ابو سعید در میانهء سالهای 1296/696 و /737 1336 ضرب شدهاند.برخی از آنها،شاهکارهایی از خطوط منقور هستند که پیام سکهای اسلامی دارند. مغولان دارای تسامح و تساهل مذهبی بودند و این امر در مورد سکههای آنان نیز آشکار است.اولین حاکمان مغول با اینکه دارای مذهب دیگری بودند،اما نقوش اسلامی در سکههای آنان وجود دارد.برای مثال،هولاکو مذهب بودایی داشت و همسرانش مسیحی بودند،اما در سکههایش شعارهای اسلامی وجود دارد.از زمان تشکیل حکومت ایلخانان،با اینکه برخی از آنان اسلام آوردند و پیامهای اسلامی در سکهها وارد شد،اما نام و القاب ایغوری نیز بر سکهها نقر میشد.از زمان سلطان محمد خدابنده(اولجایتو)به خاطر تغییر مذهب وی از تسنن به تشیع،سکهها دارای عبارات شیعی بخصوص علی ولی الله و نام دوازده امام شد.این عبارت،از سال 710 هجری در سکهها رسمیت یافت و در نهایت،در دورهء همین ایلخان نامهای خلفای راشدین برای اولین بار در سکههای مغولان نمایان شد.اطلاعات استخراج شده از روی سکهها،نشان میدهد در ابتدا ایلخانان تعصبی نداشتند و برخی علامتهای مربوط به مسیحیان،یهودیان و اویغورها در سکههای آنان وجود داشت.همچنین از خطوط فارسی،عربی و اویغوری استفاده میکردند،اما در اواخر حکومت ایلخانان گرایشهای سیاسی و مذهبی باعث ظهور و حذف برخی از شعارهای مذهبی گردید.
With the beginning of the Ilkhanid era، the Iranian bureaucracy restored the traditions and bygone methods. The Ilkhanid coins demonstrated the socio-political and religio-economic developments in aforementioned era. Ibaqa -who was a Buddhist trained by his mother Du Quz Khatun- was interested in Christianity. He married Maryam -The Roman Emperor's daughter- and his tendency was increased towards Christianity. Although he was enemies with the Egyptians and Golden Camp Muslims and fought against them، his coins had the sign of the "Lion and Sun" and the slogan of "No god unless Allah، and Muhammad is his Messenger". These slogans indicate that he wanted to attract Iranians toward his aims. On the other hand، the effect of Iranian bureaucracy can be seen on aforementioned coins. The sign of phoenix on the coins of Ilkhanids and the sign of the Cross actually are indication of influence of Chinese Buddhists and Christianity respectively. In addition، the coins of Ghazan and Uljayto had the Islamic and Shiite mottos. This study tries to evaluate the political، economy and religious conditions of Ilkhanids era according to the coins of mentioned dynasty.
خلاصه ماشینی:
سؤال موردنظر آن است که بررسی سکههای دورهء مغول حاکی از چه گرایش سیاسی و مذهبی در این دوره است؟آیا سکههای ضرب شده در این عصر جهت گیریهای خاص مذهبی را نشان میدهد و حاکی از قدرت گیری ادیان و مذاهب خاص و تضعیف برخی ادیان و مذاهب دیگر است؟آیا میتوان از خلال سکههای این دوره،به اهمیت یافتن عنصر ایرانی و رواج زبان فارسی پی برد؟رواج شعارهای شیعی بر سکههای دوران ایلخانی نشان دهندهء چه امری است؟ بررسی سکههای موجود نشان میدهد که مغولها بر روال سابق برخی از شعارهای اسلامی،از جمله آیات قرآن را در ابتدا در سکههای خود به کار میبردند و در آغاز باتوجه به تسامح مذهبی که داشتند نشانههایی از نفوذ مسیحیان و یهودیان در سکههای آنان مشهود بود، اما با اسلام آوردن ایلخانان کم کم شعارهای غیر اسلامی حذف شد.
شاید این برداشت به آن خاطر است که از دوره غازان نام ائمه دوازدهگانه شیعه بر سکهها نقش بسته است،ولی گویا در دوره ارغون نیز شیعیان فعال و دارای اهمیت بودهاند و نفوذ آنان تا به آن حد بوده است که توانستهاند نام امیرمومنان را بر سکه ایلخان ضرب نمایند؛آن هم با عنوان ولی الله؛یعنی کسی که از جانب خدا ولایت و تولیت دارد و این بحث جدیدی است که تاکنون در آن دقت نشده و حاکی از آن است که: 1-شیعیان در دوره ارغون فعال بودهاند،در حالی (به تصویر صفحه مراجعه شود)سکه فوق از جنس نقره و با وزن 3 گرم میباشد، روی سکه در متن به ایغوری(خاقا آنو ارابم به فارسی (به تصویر صفحه مراجعه شود)سکه فوق،نقره با وزن 3/5 گرم است.
سکههای جالبتوجه دیگری از این دوره کشف شده که اهمیت فراوان دارد و آن«درستهای»طلا،هریک به وزن صد مثقال است که نام ولایتی که سکه در آن ضرب زده شده،نام سلطان،آیات قرآن و اسامی دوازده امام بر آنها نقر است»(طباطبایی،1531:654).