چکیده:
با توجه به افزایش جمعیت جهان و نیاز به غذای بیشتر،نبودن زمین حاصلخیز کافی و محدود بودن سطح زیر کشت،نظر متخصصان به سمت افزایش کمی و کیفی در تولید محصولات کشاورزی جلب شده است.بنابراین مصرف کودهای نیتروژنی از جایگاه خاصی برخوردار است. افزایش غلظت یون نیترات در محلول خاک و سپس آبشویی آن به سمت سفرههای آب زیرزمینی سبب افزایش غلظت نیترات در آب شده و میتواند مشکلات فراوان بهداشتی و بومشناختی ایجاد کند.این پژوهش با هدف تعیین میزان آلودگی نیتراتی آب زیرزمینی ناحیهء شرق شهر اصفهان صورت گرفت.در این تحقیق،از 80 چاه در حال استفاده منطقه(طی دو مرحله در سال 1381 با فاصلهء زمانی شش ماه)نمونه برداری و با استفاده از الکترود مخصوص(روش یون-گزین)،میزان نیترات آب تعیین و چگونگی تغییرات غلظت نیترات در هر مرحله از نمونهبرداری با استفاده از نرمافزار سورفر،ویرایش هفتم ترسیم شد.در نهایت غلظت نیترات در نقاط مورد مطالعه با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست امریکا مقایسه شد.نتایج نشان میدهد که در برخی از نقاط،به خصوص در جنوب شرقی منطقه،غلظت نیترات در مقایسه با استانداردهای جهان بالاست.حداکثر غلظت نیترات در مرحلهء اول و دوم نمونهبرداری به ترتیب 189/1 و 248/3 میلیگرم در لیتر بوده است.در نمونهبرداری اول 80 درصد و در نمونهبرداری دوم 90 درصد از چاهها،دارای غلظت نیترات بیش از حد مجاز(45 میلیگرم در لیتر)بودهاند.میانگین غلظت نیترات در نمونهبرداری اول و دوم به ترتیب 76/9 و 93/1 میلیگرم در لیتر اندازهگیری شد که در ارتباط با تراکم کشاوررزی در این مناطق و مصرف بیرویهء کودهای ازته(نیتروژنی)است.بنابراین باید در رابطه با مصرف کودهای شیمیایی، مدیریت صحیح و کنترل علمی و عملی صورت پذیرد تا بدین وسیله از افزایش غیر مجاز غلظت این یون در خاک و حرکت آن به طرف سفرهء آبهای زیرزمینی،که در نهایت آلودگی آبها را به همراه دارد،جلوگیری شود.
خلاصه ماشینی:
"میانگین غلظت نیترات در نمونهبرداری اول و دوم به ترتیب 67/9 و 39/1 میلیگرم در لیتر اندازهگیری شد که در ارتباط با تراکم کشاوررزی در این مناطق و مصرف بیرویهء کودهای ازته(نیتروژنی)است.
بر این اساس غلظت متوسط نیترات در چاههای مورد مطالعه برابر 67/9 و 39/1 میلیگرم در لیتر،به ترتیب در نمونهبرداری اول و دوم برآورد شده است،که هر دو مقدار از حد توصیه شده توسط US-EPA بالاتر است.
میانگین غلظت نیترات در نمونهبرداری دوم(اردیبهشت ماه)بیشتر است که میتواند مربوط به فصل کشت بهاره و کوددهی و در نتیجه،آبشویی نیترات و انتقال به آبهای زیرزمینی باشد(جدول شمارهء 1).
در فصل آبیاری به علت آبشویی نیترات از خاکهای سطحی به طرف مخازن آب زیرزمینی کمعمق،غلظت نیترات افزایش مییابد(کشت بهاره)و این آلودگی در ماههای مرداد و شهریور،با توجه به کاهش نزولات جوی و عدم تغذیه سفرههای آب زیرزمینی و پایین رفتن سطح ایستابی،به حداکثر میرسد و در ماههای مهر و آبان با افزایش نزولات جوی و نفوذ آب سطحی با غلظت کم نیترات،غلظت نیترات آبهای زیرزمینی را کاهش میدهد.
همانطور که در نقشهء همغلظت مرحلهء دوم مشاهده میشود وسعت مناطق دارای غلظت نیترات بیش از حد استاندارد در آبهای زیرزمینی نسبت به مرحلهء اول افزایش یافته است.
پیشنهادها 1-با توجه به اهمیت آلودگی نیترات آب به عنوان یکی از مشکلات مهم زیست محیطی و کشاورزی پایدار و نیز ارزش منابع آب زیرزمینی،بخصوص در مناطق خشک و نیمهخشک و جلوگیری از آلودگی آنها به نیترات،پیشنهاد میشود غلظت نیترات در آبهای زیرزمینی این منطقه به طور مداوم و در تمام طول سال بررسی شود."