چکیده:
گفتوگو(دیالوگ)،که در معتبرترین کتابهای لغت فارسی به معنی«مباحثه،مجادله،مکالمه،گفتار،گفتوشنود،مشاجره و بحث»آمده است.در محتوا نشاندهندهء نوعی جریان معنی میان دو فرد یا شماری از افراد است که از رهگذر این جریان معنی، نوعی فهم و درک مشترک و گاهی نو به وجود میآید. سعدی شاعری است که به موضوع گفتوگو گرایشی معنادار داشته و از شیوههای ارتباط سنتی در بیان و گاهی خلق گفتوگوهایش بهره برده است.مخاطبان اصلی سعدی، چه در طرفین گفتوگوها و چه در میان مخاطبان،اغلب از مردمان عادی هستند؛اما این بدان معنا نیست که او به رهبران فکری جامعه و نخبگان آن توجه نکرده؛بلکه گفتمان دو نسل و گفتمان مردم عامه و بزرگان و پارسایان،در سراسر بوستان مشهود است.گفتوگوهای سعدی،نمایندهء روح لطیف بشری است که از این منظر،این نوع گفتوگوها مختص سعدی است. او شاعری روشن فکر و روشنگر است که به افکار عمومی جامعهء خود و خرد جمعی احترام میگذارد و با خلق آرمان شهر و به چالش کشیدن حکمرانان و پادشاهان،دیدی جهانی و کلان به انسان و مردمدوستی دارد.
خلاصه ماشینی:
نحوهء ورود به گفتوگو بررسی گفتوگوها در بوستان سعدی،نشاندهندهء گرایش او به برقراری ارتباطات چهرهبهچهره و میان فردی با مخاطبان از جنس مردم عادی و البته نخبگان جامعه است،و اغلب حکایتها را براساس روایتهای شنیداری خویش نقل میکند: «شنیدم که پیری شبی زنده داشت...
گفتوگوی مردم عادی باهم از آنجا که بنای غالب طرفین گفتوگوهایی که در بوستان سعدی وجود دارند،برسنتّی بودن ارتباطات است،از میان مردم عادی و عامّی و به اصطلاح کوچه و بازار انتخاب شدهاند و گفتمان حاکم بر گفتوگوها نیز به سمت گفتمان ساده و از جنس مردم و در عین حال، دارای نکات ریز و پیچیدهای رفته است که سعدی با مخاطبشناسی و نیازسنجی آنان در جامعهء آن روزگار،به طرح آن پرداخته است.
گفتوگویی که در نهایت به تفاهم میان شاه و آن مرد میانجامد و در آن،دو طرف با ذکر دلایل و استدلال،به روشنگری یکدیگر میپردازند؛از جمله مرد تازه وارد استدلال میکند: حسودی که بیند به جیا خودم کجا برزبان آورد جز بدم؟ گفتوگوی پنجم زمانی آغاز میشود که مرد سفر کرده مصداقی برای استدلال خود میآورد:روزی مردی ابلیس را در خواب میبیند و از وی میپرسد که چرا تو را این قدر زشت جلوه دادهاند،درحالیکه روی زیبا داری؟و پاسخ ابلیس،که خود دریایی از معنی است: که ای نیکبخت،این نه شکل من است و لیکن قلم در کف دشمن است انواع ساختاری گفتوگوها (به تصویر صفحه مراجعه شود) شیوههای گفتوگو 1.