چکیده:
با حملهی مغول به ایران و پس از اندکی،اسلام آوردن آنان؛سلسله ایلخانان وارد مرحلهی نوینی از پیشرفت و تمدن اسلامی شد که تأثیرات آن را بر فرهنگ و هنر این دوره به وضوح میتوان مشاهده نمود.هنرهای تزئینی و تجسمی دینی از این پس،سیر تحول خود را به نحو چشمگیری در پیش گرفتند و بر پایهی دین و مذهب،و در دستان هنرمندان و صنعتکاران با استعداد،روبهرشد فزایندهای گزاردند. در این میان هنرهایی همچون مصورسازی و تزئینات و استنساخ کتب،سفالگری،کاشیکاری و گچبری اماکن مذهبی و همچنین چوببری،از جایگاه ویژهای برخوردار گشتند که نمونههای قابل توجهی از آنان نیز تاکنون به جای مانده است.در نوشته حاضر بر آن است که به بررسی و شناسایی و تعیین دین در این حوزهها بپردازد.
خلاصه ماشینی:
نقش دین،بر روند تحول هنرهای تزیینی و تجسمی ایلخانان علیرضا بهارلو* چکیده با حملهی مغول به ایران و پس از اندکی،اسلام آوردن آنان؛سلسله ایلخانان وارد مرحلهی نوینی از پیشرفت و تمدّن اسلامی شد که تأثیرات آن را بر فرهنگ و هنر این دوره به وضوح میتوان مشاهده نمود.
گرچه از هنر و معماری ایلخانی تا قبل از گرایش سران آن به اسلام،عملا چیزی به جای نمانده،اما در دوران بعدی و با تغییر مذهب و مناسک،برنامهای اساسی جهت ساخت و تزئین بناهای مذهبی و هنرهای دینی ریخته شد که نتیجهی آن،ارتقاء و گسترش مساجد،مقابر و خانقاهها و هنرهای وابسته به آنان بود.
این تغییر کیش که طبقه حاکم مغولان در آن شرکت داشت،قدرت رو به رشد دستگاه اداری ایران را تثبیت کرد و موجب گسترش بسیار سریع هنرهای بصری گردید که احیای تمایلات ملی و دینداری اسلامی در آن تردیدناپذیر است(همان،591 و 691).
آنچه در این راستا و در جهت پیشبرد دین،به وجود آمد و توسعه یافت،پارهای هنرهای تزئینی و تجسمی دینی بود که بهطور خلاصه بدین قرار بودند: (به تصویر صفحه مراجعه شود) تصویر 1-ولادت پیامبر اسلام(ص)،اثر رشید الدین،جامع التواریخ تبریز،حدود 5131 م007/ هـ،طول:01 س،عرض: 52 س.
آرایههای تزئینی در این دوره شامل طیف گستردهای از این قبیل است که هر سبکی رو به کمال مطلوب خود دارد و تصویر کاملی از تکامل تطور اسلوب مغولی این نوع هنر را از نیمه دوم سده سیزدهم تا آخر قرن چهاردهم تشکیل میدهد.
در خصوص هنرهای دیگر،همانند کاشیکاری و گچبری مساجد و محرابها،تذهیب و رونوشتهای قرآنی،و تزئینات چوبی نیز به همین منوال،نقش دین اسلام در کار هنرمندان واضح و علنی است که خود گویای تحولات دینی-هنری این عصر میباشد.