چکیده:
در بخش نخست این نوشتار،مباحث مرتبط با موضوع،در منابع تاریخی، دیوانی،تاریخهای شهری،منابع جغرافیایی مطرح شد.ادامهی بحث را در سفرنامهها،منابع ادبی،اندرزنامهها،منابع دینی و مذهبی و مطالعات نوین تاریخ در سدههای میانه پی میگیریم.
خلاصه ماشینی:
"سفرنامهی ناصر خسرو2(قرن پنجم)نیز منبع مهمی برای مطالعهی وضعیت اقتصادی-اجتماعی و فرهنگی شهرهای دوران سلجوقیان است و توصیف بناهای مهم،مشاغل مردمان،تجارت، صنعت،وضعیت کلی اقتصاد شهرها و بسیاری از مسائل خرد و کلان مربوط به طرز زندگی و عملکرد اقتصادی و اجتماعی مردمان زمانهی خود را عرضه میکند3.
نکتهی مهم دربارهی این اثر آن است که اشرف تنها یک الگو و دیدگاه برای بررسی وضعیت شهر در ایران پیشنهاد کرد و اجزاء الگوی مزبور،الزاما دربارهی تمام ادوار تاریخ شهرنشینی در ایران صدق نمیکند.
اطلاعات موجود در کتب متعلق به جریانهای تصوف برای فهم و تحلیل روابط اجتماعی شهرها،روابط گروههای اقتصادی با عرفا،پرداختهای مالی بخش بازار به رهبران صوفی،تأثیر آموزههای متصوفه در بین قشرهای تولیدکننده و فعال اقتصادی و موضوعات مشابه،بسیار ارزشمند است سنخشناسی منابع ک)پژوهشهای جغرافیای شهری موضوع شهر و شهرنشینی و موضوعات مرتبط با این بحث در رشتهی جغرافیای شهری،گسترش بسیار یافته و مباحث غنی را دربرگرفته است.
در ادامه باید به آثار و مطالعات دکتر حسین ضیاء توانا که تحقیقاتی در مورد موجودیت تاریخی محله در شهرهای ایران و نیز وضعیت بازار انجام دادهاند،مسعود خیرآبادی301،محمود یائی401،ایکل بونین501، دکتر احمدپور احمد601،دکتر محمد تقی رهنمائی701،و دیگر محققان جغرافیای شهری که گرایش به مطالعهی وضعیت تاریخی در آثارشان ملاحظه میشود، اشاره کرد801.
اثر عبد الغافر فارسی،و نیز تاریخ نیشابور،اثر حاکم نیشابور،و تعدادی دیگر از کتب انساب اشاره کرد که به جز دو کتاب یادشده که دربارهی شهر نیشابور اطلاعات تاریخی و شهرسازی داشتهاند،سایر کتب رجال فاقد آگاهیهای درخوری برای این پژوهش هستند."