چکیده:
بیگمان انقلاب 1357 رویدادی مهم در تاریخ ایران محسوب میشود. اینکه این رویداد چگونه شکل گرفت و کدام نیروها در شکلگیری آن مؤثر بودند،داستانی است مفصل،خواندنی و نیازمند کنکاش و کاوش فراوان.نیروهایی که در شکلگیری انقلاب نقش داشتند،تلاش میکردند از امکانات و ظرفیتهای موجود،از جمله مساجد استفاده کنند.مساجد از کانونهای تجمع نیروهای منتقد رژیم بودند؛منتقدانی که با استفاده از فرصتهایی چون مناسبتهای مذهبی مانند جشنهای میلاد،مراسم سوگواری و جلسات تفسیر قرآن و نهج البلاغه،حرفهای خود را مطرح میکردند.نیروهای امنیتی رژیم پیشین از اهمیت مساجد آگاه بودند و میکوشیدند همهی تحرکات را زیرنظر بگیرند.نتیجهی این مراقبتها، مجموعهی اسناد و گزارشهایی است که از مأموران امنیتی به جا مانده است.مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات اقدام به نشر مجموعهی گزارشها و اسناد ساواک دربارهی مساجد کرده است.جلد نخست این مجموعه،به اسناد مسجد جلیلی اختصاص دارد. مسجد جلیلی(فرشچی)تهران در خیابان ایرانشهر،در دهههای چهل و پنجاه جای گرد آمدن منتقدان و مخالفان نظام بود.مهدوی کنی پیشنماز بود و آیت الله طالقانی،مهندس بازرگان،مرتضی مطهری،هاشمی رفسنجانی، محمد جواد باهنر،علی حجتی کرمانی،ابو القاسم خزعلی،سید عبد الکریم هاشمینژاد و کسان دیگر به این مسجد رفتوآمد داشتند.اهمیت این مسجد بهویژه پس از تعطیل شدن مسجد هدایت و حسینیهی ارشاد بیشتر شد.در کتابهای؛ تاریخ شفاهی مسجد جلیلی1،نقش مساجد و دانشگاهها در پیروزی انقلاب اسلامی2و کتاب یاران امام به روایت اسناد ساواک(آیت الله طالقانی)3 برخی اسناد مربوط به این مسجد منتشر شده است.نوشتار زیر،به معرفی کتابی دیگر دربارهی این مسجد میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"در کتابهای؛ تاریخ شفاهی مسجد جلیلی1،نقش مساجد و دانشگاهها در پیروزی انقلاب اسلامی2و کتاب یاران امام به روایت اسناد ساواک(آیت الله طالقانی)3 برخی اسناد مربوط به این مسجد منتشر شده است.
کلیدواژهها: مسجد جلیلی،مأموران ساواک،اسناد و گزارشها،منتقدان رژیم معرفی کتاب مسجد جلیلی تهران،کتاب اول از مجموعهی پایگاههای انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک در مورد مساجد است که مرکز بررسی اسناد تاریخی بخشی قابلتوجه از گزارشهای مأموران ساواک دربردارندهی متن سخنرانیها و گفتارهای افرادی است که در این مسجد با عناوین متفاوتی چون پیشنماز،واعظ یا مدعو و در مناسبتهای مختلف عزاداریها،جشنها و جلسات مختلف ایراد شده است پایگاه انقلاب از مسجد و جلوگیری از ورود افراد ناراحت و نوشتن شعارهای مضره در دستشوییها تذکر داده بود.
از این مراکز میتوان به موارد زیر اشاره کرد:مسجد هدایت در خیابان اسلامبول، حسینیهی ارشاد،حسینیهی مشهدیها،صلیب سرخ(با واسطهی آقای شبستری پیشنماز مسجد مسلمانان شهر مونیخ آلمان)،مسجد امام حسن عسکری،جلسات هفتگی احباب الحسین در خیابان غیاثی چهارراه عارف، مکتب الرضا،مکتب[مطالعات و تبلیغات]صادقیه(که آقای مهدوی کنی آن را بنیان نهاده بود و در جلسات آن شرکت میکرد و اتابکی و زنجانی، دانشجوی دانشکدهی علم و صنعت نارمک از گردانندگان آن بودند)،هیئت قهرودیهای مقیم مرکز(که برخی از گردانندگان این هیئت-تلویزیونهای اعضا را-بهعنوان مبارزه با داشتن تلویزیون-با بهایی افزونتر از قیمت واقعی میخریدند و در انبار جمعآوری میکردند)،مجمع هدایت اسلامی قلهک،مجلهی سیمای اسلام،مجلهی ندای اسلام،مجلهی ماهیانهی پیام کودک(گویا به این مجله کمک مالی میشد)و صندوق بنیاد تعاون و رفاه اسلامی(که دفتر آن در مسجد محمدی میدان خراسان،اول خیابان زیبا بود)."