چکیده:
نسخهپردازی و کتاب آرایی ایرانی-اسلامی ازجمله مفاهیم فنی و علمی است که از حوزهء محدود کاتبان و مذهبان به ساحت گسترده و دراز دامن ادیبان و سخنوران راه یافته و تصاویری زیبا از آن آفریده و بر ادبیات تخیلی ما افزوده است. نویسنده مقاله بر این اعتقاد است که مفاهیم و ساختارهای زبانی نسخهپردازان و کتاب آرایان ازجمله عناصر سبک آفرین در شعر فارسی بوده،و از لحاظ ادبیاتشناسی درخور تأمل و دقت است.
خلاصه ماشینی:
"1)ابیات زیر را ملا ناظم هروی،شاعر سدهء 11 ق ساخته است: -مژه خواهد که کند قصهء هجران تحریر کاین همه جدول خونین به رخ زر کشید -آب زر باشد مناسب،سبزهء اندیشه را ظاهر این مضمون ز خط دلکش و جدول شود -جدول شنجرف ختم آن به که از تیغ دعا دست شوید عنبرین کلک مداد آلای من1 هریک از بیتهای مذکور مضمونی دارند که شاعر، آن مضمون را با مفاهیم نسخهپردازی پیوسته و تصاویر زیبای شاعرانه آفریده،بهگونهای که نه تنها ابیات مزبور مضامین موردنظر شاعر را مینمایاند،بل هریک از آنها به کمک مفاهیم مطرح در نزد نسخهپردازان به تصویر شاعرانه تبدیل شده و نیز مفاهیم نسخهپردازان را با بارهای معنایی عاشقان و اندوه و غم عاشقانه پیوستگی داده و غنا بخشیده است.
تجسیم کنید: *تصویر مقابل هم قرار گرفتن: دفتر گل پیش بلبل بر که معنی دوستان رو به یکدیگر چو اوراق کتاب آوردهاند *تصویر نگاه کردن بر رخ معشوق: خامهء مویی ز خار این گلستان بستهام بر بیاض دیده،تصویر نگاهی میکشم *تصویر رخساری که رگههای اشک بر روی آن نشسته است: دارم ای اختر فرخنده ز تو رخ پر از جدول خون چون تقویم *تصویر سفر کردهء هندوستان که بشتر شاعران عهد صفوی از سفر مذکور پشیمان بودهاند: دارد سر هند هرکه از هند آید چون خامه که از دوات بیرون آید *تصویر آدم سودایی: خوشنویس سواد سودا را شب سیاهی،صحیفه مهتاب را *تصویر مردم غافل: چو خامه پا نکشند از ره سیه کاری ز گرد غفلت مردم سفید شد مصحف از اینگونه تصاویر شاعرانه که شاعران فارسیگوی به کمک ساختارهای زبانی مربوط به نسخهپردازان و کتابآرایان ساخته و پرداختهاند،هزاران مورد در دیوانهای شعر فارسی دیده میشود که بر غنای ادبیات تخییلی ما افزوده است."