چکیده:
منابع معتبر نسخهشناسی دستنوشتههای اسلامی،مبحث خوشنویسی را با اهمیت بیشتری بررسی کرده و کمتر به روشهای تهیهء مرکب،کاغذ و هنر صحافی پرداخته است.هنر صحافی علیرغم کمبود مدارک قطعی.جامعتر و مشروحتر تحقیق و ثبت شده است.اما در مورد تهیهء کاغذ و مرکب.حق مطلب به خوبی ادا نشده است.ابراهیم شبوح با معرفی دو اثر تازهیاب در زمینهء ساخت و ترکیب مرکبها کوشیده است بر اعتبار این مبحث بیافزاید. اثر اول به نام«الأزهار فی عمل الأخبار»اثر مراکشی.کتابی است که نویسنده براساس بیست و هفت مقاله و فصلهای مربوط به آن.برنامهریزی کرده بود.اما فقط شش مقالهء اول را به اتمام میرساند که همین شش مقاله شامل یکصد و چهارده دستورالعمل تهیه و ساخت مرکب است.اثر دوم به نام«تحف الخواص»اثر قللوسی به سه فصل تقسیم شده است که حاوی دستورالعمل روشهای ساخت مرکبهای گوناگون و مصارف هر کدام است.اهمیت ویژهء این اثر در اصالت مطالب و استفادهء نادر نویسنده از نقل آثار متقدمان و همعصران است.
خلاصه ماشینی:
"کتاب عمدة الکتاب وعدة ذوی الالباب1که به احتمال قوی برای امیر صنهاجی تمیم بن معز بن بادیس نوشته شده است،علیرغم ایجاز،یکی ازجامعترین منابع نسخهشناسی دستنوشتههای اسلامی است،نویسندهء ناشناس این کتاب شرحی دقیق و سنجیده دربارهء گلچینی از قلمهای مناسب و شیوهء تراشیدن و آماده کردن آنها برای نوشتن خطهای خاص ارائه میدهد.
همچنین ترکیب یک مرکب رنگی هرگز منحصر به یک تجربهء ثبت شده نمیشد،بلکه برای رسیدن به همان رنگ،با روشهای گوناگونی مواجهه میشویم که در مناطق کاملا پراکنده از هم در جهان اسلام به ثبت رسیدهاند و هر کدام حاصل استفاده از موادی است که در آن منطقهء خاص در دسترس بود.
(نویسنده حتی پس از شرح مرکبی که ابن مقلهء وزیر به کار میبرد، میافزاید که دستورالعمل این مرکب بنا به آنچه او در مدرسهء مستنصریهء بغداد شنیده،هندی است!)سرانجام برای اولین بار با انواع مرکبهایی که به دانشمندان جهان اسلام منسوب میشود،آشنا میشویم.
بود،یادآور میشود که این اثر را به وزیر نامی،ابو عبد الله بن ابی الحکیم تقدیم میکند و ضمنا این اثر را به سه فصل به شرح زیر تقسیم کرده است: فصل اول:درباب پیش شرطهای لازم برای نسخهنویسان، که[معمولا]دانشجویان از آن استقبال نمیکنند.
بقم هندی را میتوان به عنوان جایگزین آن به کار برد به شرطی که در آب حرارت داده شود تا نرم شود-اگر[از آب]بیرون زد،باید آن را فرو برد-با افزودن کمی زاج سفید و صمغ عربی به آن،این مخلوط را میتوان برای نوشتن روی کاغذ،پوست و نیز نقاشی به کار برد."