چکیده:
در این مقاله مؤلف به بررسی و ارزیابی شش نسخهء خطی شاهنامه که از نظر قدمت و اعتبار اهمیت بیشتری دارند از نظر افتاگیها و افزودگیها در تمام بخش پادشاهی کیخسرو و میپردازد و نگاهی اجمالی نیز به ترتیب ابیات، دقت کاتب در نقطه گذاری و کهنگی و اصالت واژهها دارد.این شش نسخه عبارتند از: دستنویس فلورانس(614 ق)،لندن(675 ق)،استانبول(731 ق)،قاهره(741 ق)، لندن(891 ق)و استانبول(903 ق). مؤلف شمارهء ابیات افتاده و افزوده را در هر شش نسخه ارائه میکند و تعداد ابیات افتاده و افزوده را در این شش نسخه در دو جدول نشان میدهد. در مورد ترتیب ابیات،مؤلف معتقد است که ترتیب درست و اصلی همان است که اکثریت نسخهها و ترجمهء بنداری در آن هم خوانی دارند و نمونههایی از اینگونه موارد را نقل میکند. در ارزیابی این شش نسخه چنین نتیجه گرفته میشود که دستنویس فلورانس کمترین رقم افتادگی را دارد و از این جهت معتبرترین و دستنویس قاهره یکی از مخدوشترین نسخههاست.همچنین دستنویس لندن(891 ق)کمترین رقم افزودگی را دارد،و دستنویس استانبول(731 ق)بالاترین تعداد ابیات افزوده را دارد. از نظر ترتیب درست ابیات،بدترین وضع را دستنویس لندن(675 ق)دارد. از نظر دقت در نقطه گذاری و رعایت نقطهء حروف،نسخهء فلورانس معتبرترین دستنویس شاهنامه و دستنویس لندن(675 ق)بدترین وضع را دارد.از جهت کهنگی و اصالت واژهها دستنویس فلورانس در مجموع دارای کهنترین صورت سخن است. در انتهای مقاله مؤلف برای نزدیکتر شدن به متن اصلی شاهنامه، نقد تصحیح خود را با روش علمی-انتقادی توصیه میکند.
خلاصه ماشینی:
"شاهنامهپژوهی:افتادگیها و افزودگیهای آماری از شش دستنویس شاهنامه جلال خالقی مطلق* (هامبورگ) چکیده: در این مقاله مؤلف به بررسی و ارزیابی شش نسخهء خطی شاهنامه که از نظر قدمت و اعتبار اهمیت بیشتری دارند از نظر افتاگیها و افزودگیها در تمام بخش پادشاهی کیخسرو و میپردازد و نگاهی اجمالی نیز به ترتیب ابیات، دقت کاتب در نقطه گذاری و کهنگی و اصالت واژهها دارد.
در زیر ما شش دستنویس شاهنامه را که از نظر قدمت یا اعتبار اهمیت بیشتری دارند،یعنی دستنویسهای فلورانس 416،لندن 576،استانبول 137،قاهره 147،لندن 198 و استانبول 309 را از نظر افتادگیها و افزودگیهای آنها در تمام بخش پادشاهی کیخسرو مورد بررسی قرار داده و پس از نگاهی کوتاه به سه اهل دیگر به ارزیابی اعتبار آنها پرداختهایم،پادشاهی کیخسرو در تصحیح نگارنده شامل 81611 بیت است به این شرح: داستان عرض کردن کیخسرو 563 بیت،داستان فرود سیاوخش،5421 بیت،داستان کاموس کشانی 1882 بیت، داستان اکوان دیو 681 بیت،داستان بیژن و منیژه 9721 بیت، (*)دکترای زبان و ادبیات فارسی؛استاد پیشین دانشگاه هامبورگ.
داستان جنگ بزرگ کیخسرو-بیتهای:32،42،75،46، 101-301،441،051،333،833،664*،764*،594،095، 817،027،127،757،437،538،948،439*،539*، 739-939،3201،4211،8311،9311،2711،5721-7721، 3641،4061،3861،7171،7081،3181،8481،0791،1791، 6302-6572(در این محل دستنویس فلورانس هشت یا نه برگ افتادگی دارد)،0772،5872-8872،9082،4982، 8692،7503،1213،6213*،7213-8313(جمع 787 بیت).
جدول افزودگیهای شش دستنویس شاهنامه در پادشاهی کیخسرو (به تصویر صفحه مراجعه شود) داستان جنگ بزرگ کیخسرو-پس از بیتهای:43،18،102،513، 453،744،164،865،606،(2)676،(2)096،896،996، (2)417،428*،(2)029،1201،0501،6701،6711،5921،5131، 3141،0441،5541،(2)4741،4841*،8841،2851،0881،5891، 8102،2512،922،(2)9422،9522،8622،1722،6662،7962،1072، 2072،7072،2372،(3)9672،8782،5492،7492،9492،0792، 4892،(3)3903،9113،(4)0213*،6313،9313(جمع 07 بیت).
از سوی دیگر پایان این داستان که پایان این دستنویس نیز هست،از برگ 842 آ (یعنی از بیت 0901 که با مصراع:بروز و بشب مجلسی آراستی آغاز میگردد)تا برگ 462 ب که پایان دستنویس است، یعنی جمعا 61 برگ(که در میان آن پس از برگ 952 ب هشت یا نه برگ هم افتادگی دارد)،به خطی دیگر،ولی نزدیک به خط اصلی است."